PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

tjes, ‘chinezen’, padden, stoofjes, hondjes, ‘tripkes’ (een soort vrouwenklompjes
met een leertje over de wreef), muilen en andere (niet nader omschreven)
beeldjes.
In Maassluis liepen de aantallen sterk uiteen. Terwijl in de tweede helft
van de achttiende eeuw bij de vissers en kleine zelfstandigen meestal niet
meer dan zeven ‘beeldjes’ of ‘pulletjes’ te vinden waren, lag de mediaan bij de
middengroepen in het derde kwart van
de achttiende eeuw rond de tien, en in
het laatste kwart rond de vijftien, met
een maximum aantal van respectievelijk
39 bij een leerlooier in 1761 en vijftig
stuks bij een koopman in 1789. Zij deden
daarmee niet onder voor de beeldjesbezitters
onder de notabelen en grote ondernemers:
van hen heeft de helft in het
derde en laatste kwart van de achttiende
eeuw respectievelijk meer dan twintig en
meer dan 37 beeldjes in huis. We zien
echter ook hoe deze rage haar aantrekkingskracht
bij hen verloor op het moment
dat zij algemeen werd. Geen van de
nalaters uit deze groep had na 1790 nog
beeldjes in huis; de nieuwigheid was er-
a. Loddereindoosje in de vorm van een boek,
zilver, Schoonhoven, 1786
b. Loddereindoosje in de vorm van een kabinet,
zilver, Amsterdam, 1781
Particuliere collectie
van af en het siergoed werd vermoedelijk vulgair en kitscherig gevonden.
Aan het eind van de achttiende eeuw begon de belangstelling voor materiële
weelde en overvloed in sommige groepen te tanen. Waar weelde voor iedereen
bereikbaar was, verloor zij haar distinctiewaarde.
In Van Laars Het groot Ceremonie-boek uit 1735 werd het porselein duidelijk
zijn plaats gewezen als ‘nutteloos’ en ‘ordinair’ object voor vrouwen. In
een passage waarin in dialoogvorm ‘de grote dwaasheden van de mensen’
worden besproken, noemt Johan, representant van de mannelijke stem, als
grootste dwaasheid de ‘Liefhebbery van zommige Burgers Vrouwen, die
haare Mannen ruïneeren, door het oprechten van Cabinetten met Oud
Porcelein’. Maria, de vrouwelijke tegenspeelster, plaatst hier de liefhebberijen
der mannen tegenover: ‘als daar is het verzaamelen van Schilderyen,
van Boeken, van Gedenk-Penningen, &c.’ Maar Johan geeft het verschil
duidelijk aan; hoewel het verzamelen van boeken en penningen de voorkeur
geniet, als zijnde ‘zeer nuttig voor de Studiën’, is het verzamelen van schilderijen
nog altijd beter dan het verzamelen van porselein: ‘het is nog een veel
Edeler Liefhebbery de Kunst in een schoon Stuk Schildery te bespiegelen,
als het gekrabbel der Haanepooten van de Japoneezen en Chineezen, op
44. Not. Arch. Maassluis, inv. nr. 5569, Boedelrekening Anna Jorisdr. de Bije, 1760.
45. Frijhoff, ‘Scheepsmodellen in kerken’, 1988. 46. Zie Wittewaal, ‘Nederlandse zilveren
lodereindoosjes (1740-1885)’, 1971.