PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

292
band tussen beide families werd benadrukt door de aanwezigheid van zowel
een ‘hertscop met horens, met des overledenen ende boedelhouster haere
waepens’, als twee stoelkussens met de wapens van de families Haeck en
Portengen erop.
Ook de familie Baerken ontbrak het niet aan familiebewustzijn. Bij de
grootvader van Christoffel Baerken hingen in 1753 behalve drie ‘wapenschilderijen’
twintig ‘familiestukken’. Mogelijk behoorden hiertoe het tot
op heden bewaard gebleven portret van de capucijner monnik Jacobus Baerken
(gedateerd 1650), de miniatuurtjes op koper van Petrus Canisius Baerken
en diens echtgenote Beatrix Maria Stendering (gedateerd 1653), en de
beeltenissen van de Doesburgse burgemeester Wilhelm Baerken (gedateerd
1629) en pendant (vermoedelijk diens echtgenote Cunera Kanis). Voorts is
er nog een ongedateerd (achttiende-eeuws) schilderij bewaard gebleven van
Christoffels oom Theodorus Baerken door Godefridus van der Dijck. 25
Lang niet alle familieportretten waren kostbare stukken. Twee familieportretten
afkomstig uit de toch niet onaanzienlijke Doesburgse familie Van
Lamsweerde (een portret ‘vertonende grootmama Agatha Huigen en tante
Van Vinceler, haar zuster’, en een portret van hun jonggestorven broer)
werden in 1787 bij het opmaken van de boedel van het echtpaar Van der
Horst-van Lamsweerde op respectievelijk twaalf en acht gulden getaxeerd.
Dergelijke portretten hadden vooral een symbolische en eventueel emotionele
waarde, zoals het portret van generaal-majoor Van der Horst, dat door
de geportretteerde ‘bij handschrift’ vermaakt was aan zijn jongste kleinzoon,
de student Balthasar Jan van der Horst.
In de per vertrek opgemaakte Doesburgse boedelbeschrijvingen komen
we de familieportretten doorgaans tegen in de achterkamer op de begane
grond. Zo hingen bij de Bettincks (1659) in de achterkamer elf ‘schilderijen
of konterfeitsels van verscheidene personen’. De wapenborden die ‘in tijd
van versterff voorgedraegen ende opgehangen’ waren, werden op de bovenverdieping
bewaard. Bij de winkeliersfamilie Jansen (1663) hing in de achterkamer
een ‘figuur of tronie van Jansens oudste dochter Jantje, een kindt
zijnde’. Bij de familie Van Eijs-Verspijk (1788) ten slotte werden de wanden
van de eetkamer gesierd met acht familieportretten in vergulde lijsten.
In Maassluis daarentegen hingen portretten juist vaak in het meer
publieke voorhuis, zoals bij chirurgijn Schilperoort (1720), die dit voorvertrek
met maar liefst 27 schilderijen had verfraaid, waaronder twaalf (niet
nader omschreven) portretten. En bij het chirurgijns/vroedvrouw-echtpaar
Van Egmond-van Grieken (1732) hingen in het voorhuis naast een portret
van de Friese geneesheer Sibersma twee ‘staande portretten’ en een wapen
van Van Egmond, terwijl in de gang nog eens twee portretten werden aangetroffen.
De omschrijving ‘staande portretten’ kan hebben gestaan voor het
formaat, maar ook voor de afbeelding. Het kan een kniestuk zijn geweest,
maar ook een portret ‘ten voeten uit’. In het laatste geval moet het om een
uitzonderlijk ‘representatief’ schilderij zijn gegaan.