PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

Voor de Doesburgse notabelen Bettinck en Haeck gaven de kaarten
treffend de geografische horizon van hun families weer: bij Bettinck zoals
gezegd met een grote ingelijste kaart van Brazilië, bij Haeck onder meer met
een paskaart van Europa, naast een kaart van de steden en forten in Gelderland
en een kaart van het nabij Doesburg gelegen landgoed De Kip. Zelfs
wanneer we rekening houden met het gegeven dat grote landkaarten in de
achttiende eeuw ‘uit de mode’ raakten, blijft het aantal kaartenbezitters
opmerkelijk laag. Hiermee is natuurlijk niet gezegd dat in Doesburg in de
achttiende eeuw ieder spoor van geografische betrokkenheid, verwijzingen
naar ‘andere werelden’ of ‘lokale trots’ ontbrak; de inventaris van Van der
Horst (1787), met daarin ‘een gezicht op Doesburg’ en ‘een afbeelding van
de markt te Nijmegen’, vormt voor ons echter de enige aanwijzing.
In Maassluis komen we kaarten tegen van de Haringvaart en de IJslandse
visserij (1753), van Schieland (1713), van Rotterdam en Amsterdam (1744);
stuk voor stuk verwijzingen naar ‘Hollands terrein’, en het lijkt tegen deze
achtergrond dan ook geen toeval dat we bij logementhouder Van Linden een
kaart van Duitsland tegenkomen in een vertrek dat is aangeduid als ‘de stille
kamer’ en dus zeker geen publieke functie had. Het grote schilderij van
Batavia dat de schilder Patijn als blikvanger in zijn voorhuis had hangen zal
als verwijzing naar ‘Hollands koloniale trots’ in elk geval bij meer Maassluizers
tot de verbeelding hebben gesproken. Opmerkelijk is dat we nergens
kaarten tegenkomen van de Zeventien, respectievelijk de Zeven Provinciën.
Gingen deze schuil achter de niet nader omschreven kaarten of was er nog
geen sprake van een ‘groot-’ of ‘klein-Nederlands gevoel’?
portretten
Behalve landkaarten worden zoals gezegd ook portretten wel apart in de
inventarissen genoemd. De verhoudingen liggen hier ongeveer identiek: in
Maassluis komen we portretten tegen in tien procent van de huishoudens, in
Doesburg bij niet meer dan drie procent van de nalaters, waarbij het overigens
in beide gevallen zowel notabelen als leden van de middengroepen
betreft, zoals de ‘modale’ Doesburgse tabaksverkoper Arent Smit (1667),
die portretten van zijn ouders aan de wand had hangen.
Bleef het aantal familiestukken bij de meeste nalaters tot de grootouders,
ouders en/of kinderen beperkt, bij anderen moeten vele generaties vertegenwoordigd
zijn, terwijl familiewapens het dynastieke karakter nog eens
onderstreepten. Nadat Elisabeth Portengen bij haar huwelijk reeds een
portret van haarzelf en de portretten van haar ouders had meegebracht,
lieten Haeck en zijn echtgenote zich nog eens tijdens hun huwelijk portretteren.
Van Haeck werd bovendien nog een krijttekening gemaakt, terwijl de
24. Van de Watering, ‘Petrus, Roetert en Lumen Portengen’, 1967.
291
zie kleurafbeelding
op p. 218