PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

278
zien op zeventiende-eeuwse genreschilderijen, lijkt daarbij naar voren te
komen als een instrument dat vooral in het internationaal georiënteerde
academische circuit als een belangrijk bezit werd beschouwd. Terwijl in
Leiden in vijf van de tien bestudeerde inventarissen klavecimbels te vinden
waren (het betrof hier uitsluitend immigranten uit de Zuidelijke Nederlanden),
werd zowel in de Delftse als in de Haagse inventarissen slechts één
klavecimbel aangetroffen. Vooral voor de hofstad, waar het enige klavecimbel
bij een apotheker in huis stond, is dat een opmerkelijk lage score: in totaal
ging het hier namelijk om maar liefst zestig boedelbeschrijvingen uit de
periode 1650-1675. 156
De inventarissen uit de achttiende eeuw laten voor Doesburg globaal
hetzelfde beeld als in de zeventiende eeuw zien. Ze tonen tevens hoe in het
landstadje aan het eind van de achttiende eeuw het kostbare biljart zijn
opwachting maakte en hoe dit als een nieuwe (veel prominenter in de ruimte
aanwezige!) vorm van vermaak eerst in een herberg een plaats kreeg (naast
het schaak-, triktrak- en dambord), en een decennium later ook bij een wijnkoper
te vinden was. Deze was tevens in het bezit van een ‘forte-piano’ en
plaatste zich daarmee als representant van de nieuwe burgerij naast de familie
Van Eijs, bij wie in 1788 reeds een klavier in de eetkamer stond. Een
nieuwe generatie muziekamateurs treedt hiermee op de voorgrond. Klavecimbels
komen we in deze periode niet meer tegen: ze verdwijnen met het
overlijden van klavecimbelbezitters (en generatiegenoten van de in 1750
overleden Johann Sebastian Bach) Petrus Canisius Baerken en advocaat Van
Leenhoff in respectievelijk 1753 en 1754.
De Maassluizers toonden in de achttiende eeuw uiterst weinig belangstelling
voor muziekinstrumenten. Niemand lijkt genegen om enige woonruimte
vrij te maken voor muzikaal tijdverdrijf; de enige instrumenten die
we in de achttiende eeuw nog wel tegenkomen zijn fluiten en hobo’s, en
dikwijls liggen die op zolder. Scheepstimmerman Jan van Meurs en academicus
Metternach hadden beiden hun klavecimbels op zolder opgeborgen.
Dit gold niet voor de twee andere klavecimbelbezitters, de joodse koopmansfamilie
Levy, bij wie in het voorhuis een defect klavecimbel stond, en
de uit Duitsland afkomstige herbergier Eijckentopf. Uitgerekend bij deze
nieuwkomer stond alles in het teken van de muziek; gasten van zijn herberg
(of was het een speelhuis?) werden in het voorhuis verwelkomd door een
viertal stenen muzikanten en konden verrast worden met levende muziek:
naast een klavecimbel omvatte de inventaris nog een dwarsfluit, twee
hobo’s, een viool en een huisorgel. De herberg van Eijckentopf vertegenwoordigde
een heel ander cultureel circuit dan het logement van Van
Linden.
Speurwerk in de boedels levert eigenlijk nog maar één ander object op dat
we misschien in verband zouden kunnen brengen met een vorm van
vermaak waarbij de tijdsbesteding de boventoon moet hebben gevoerd en
dat daarmee als typerend voor de ‘moderne’ vrijetijdscultuur zou kunnen