PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

Net als Schim hechtte ook Van Linden kennelijk weinig waarde aan
grote, fraai uitgevoerde seriewerken op het gebied van vaderlandse geschiedenis
als kastvulling. Voor dit laatste zorgden meer op de tegenwoordige tijd
gerichte keuren, ordonnantiën, traktaten en met name de periodieken, waarbij
overigens direct aangetekend kan worden dat zij ten tijde van de inventarisatie
allang niet meer konden worden beschouwd als nieuwsbron. Van de
Europische Mercurius stonden de jaargangen van 1716 tot 1734 in de kast, en
ook de drie pakketten met respectievelijk Groninger Nouvellisten, 137 Nederlandse
reizigers en Boekzalen (ofwel Maandelyksche uittreksels of boekzaal der
geleerde waereld) hadden hun nieuwswaarde vermoedelijk allang verloren.
Dit zal ook gegolden hebben voor de kleinere seriewerken ‘contemporaine
geschiedenis’: de Staatsgeheimen van Europa (1750), compleet in 22 delen,
de Tegenwoordige Staat aller volken uit de jaren 1748, 1749 en 1750 en de zes
delen van de Republiek der geleerden uit 1745.
Met 264 titels in octavo- of duodecimoformaat waren de kleine en handzame
boeken in de absolute meerderheid. Ook in dit deel van de bibliotheek
moet ooit sprake zijn geweest van een soort indeling naar genre. Zo stond er
een heel rijtje met psalmberijmingen, van onder anderen Datheen, Jacob
Westerbaen, Willem Sluiter en Camphuijsen. Zij hadden een plaats gekregen
in de buurt van een bundel met Engelse psalmen, bijbeltjes in het
Nederlands en het Engels, Testamentjes (nt) in het Latijn, Frans en Duits
en enkele zeventiende-eeuwse stichtelijke werken, waarvan we er elders in
de inventaris nog meer tegenkomen: soms in een groepje bijeen, soms wat
verloren tussen wereldlijke lectuur. Zo kon het gebeuren dat De wedergeboren
christen (vermoedelijk door Maria Buys, 1705) tussen een archiefstuk als
‘het plan van het familie hoofdgeld’ en de Staats-spiegel (1744) van La
Fargue in stond. Het leeskabinet bood de lokale bevolking voorts de mogelijkheid
haar horizon te verbreden met informatie over de Duitstalige evangeliserende
hernhutters in de vorm van het werkje De proeve der Hernhutters,
maar ook met een deel uit de Oeuvres diverses van Rousseau.
Een duidelijk te onderscheiden groep vormden de twintig woordenboeken
en grammatica’s waarbij een titel als De gulden ontslotene deur der talen
nog eens de aandacht vestigt op het karakter van de bibliotheek: een paradijs
voor de nieuwsgierige autodidact. 138 Behalve een dertigtal naast elkaar
136. De plaatselijke predikant Gerard Kuijpers had hier met een van zijn preken zijn
toehoorders zodanig weten te ‘beroeren’ dat er zich allerlei lichamelijke verschijnselen
voordeden. De hevige reacties die dit voorval ontlokte, zorgden voor een stroom van
pamfletten in de periode 1750-1753. Zie De Roest, ‘Chronologische catalogus van de
polemische geschriften rond de ‘‘Nijkerkse beweging’’’, 1985. 137. Het betrof hier: De
Groningse nouvellist: verhaalende al het merkwaardige … in en buyten Europa van maand tot
maand voorgevallen. Groningen 1745-1749 (verscheen maandelijks); voortgezet als: De
nauwkeurige Nederlandsche reiziger. 138. Vermoedelijk betrof het hier Comenius’ Januae
linguarum reseratae aureae vestibulum, quo primus ad Latinam linguam aditus tirunculis
paratur: dat is: Het voorhof der guldene ontslotene deure der taalen, waar door den jongen
leerlingen tot de Latijnsche taale de ingang bereit wert, waarvan in 1760 een herdruk was
verschenen.
269