PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

256
schrijfgereedschap terug op een rustige plek, ‘waar zij in gepeins verzonken,
of uit het Engelsch of Italiaansch vertaalde, of nuttige lessen voor hare
kinderen ter neder schreef’, om deze overzettingen vervolgens weer voor te
lezen aan haar zoon.
Quirijn Ver Huell herinnert zich hoe hij als kind op nieuwjaarsdag van
zijn tante altijd ‘een of ander fraaij en nuttig boekwerk’ cadeau kreeg. Twee
titels noemt Ver Huell en beide passen wonderwel bij zijn opvoeding: Het
leven van De Ruyter vormde een mooie voorbereiding op zijn latere carrière
bij de admiraliteit, en het in 1756 verschenen boek De Idyllen van Salomon
Gessner sloot aan bij de verlichte denkbeelden zoals zijn moeder die van
dominee Martinet had meegekregen en vervolgens aan haar kinderen
doorgaf.
De culturele vorming van Quirijn vertoont tal van overeenkomsten met
die van een jonge Haagse tijdgenoot, namelijk Otto van Eck. 106 Beiden
schreven een jeugddagboekje, en beiden lieten dit ter goedkeuring aan hun
ouders lezen. Quirijn werd heel nadrukkelijk gestuurd: ‘was ik nu en dan
gelukkig genoeg het een of ander dat ik had opgemerkt, eenigszins romantisch
te beschrijven of eene goede stijl had gevolgd, was ik verzekerd de
goedkeuring mijner moeder te verwerven, die mij alsdan doorgaans uit het
een of andere boek treffende schilderingen van dergelijke tafereelen deed
opmerken, zonder immer te laten blijken, hoe ver ik beneden die schrijvers
was. Zij wilde mijne eerzucht daardoor niet krenken.’ 107
Opmerkelijk is dat Quirijn in zijn dagboekje vrijwel nergens melding
maakt van boeken die hij las. Een van de weinige keren dat hij dit wel doet,
leest hij – om de tijd te doden – ‘een weinig’ in de Amusements historique[s],
een titel die precies past in het rijtje Franse boekjes dat bij de Van Leenhoffs
stond!
Bij Christoffel Baerken was het de meester van de Franse kostschool in de
katholieke enclave Boxmeer die niet alleen binnen, maar ook buiten de
schoolmuren een belangrijke bijdrage aan zijn opvoeding leverde. Zoals
Quirijn de geleerdheid van zijn moeder benadrukte, zo sprak Baerken zijn
bewondering uit voor de schoolmeester, bij wie hij als vijftienjarige jongen,
ver weg van zijn ouderlijk huis, in de kost kwam. De man had, aldus Baerken,
‘ook zelver een boek gemaakt, en in de Fransche en Hollandsche taalen
laaten drukken en uijtgegeven, waaruijt te zien is, dat hij een seer kundig
man was; en hij leesde geduurig, zelfs onder het eeten had hij altoos een boek
bij hem op de tafel leggen en als hij niet meer at, dan las hij, ook onder het
eeten zag hij geduurig daar in’. 108
Christoffel kreeg bij aankomst op school een klein stapeltje boeken, dat
hij zijn hele leven bewaarde en ‘altoos seer zorgvuldig in agt’ nam. Naast
twee woordenboeken (Frans-Nederlands en Nederlands-Frans) betrof het
hier de Fransche spraak-konst van J. des Roches (volgens Baerken ‘een seer
leerzaam en nuttig boek’) en de bekende Méthode familière van Pierre Marin
uit 1694: ‘een boekjen in octavo ter dikte van een kleijne vinger, om in het