PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

verkeerden. Naast het klassiek-zedenkundige werk Lof der zotheid (1509)
van Erasmus en het op de wellevendheidsleer toegespitste La vie civile (oorspr.
1608 en 1613) van Fabrice Campani, stonden er een Hoogduits boek van
de reformator Johannes Hus, een postille (bijbelcommentaar) in het Hoogduits
van Johan Spangenbergh en een werk van Cuperus. 94 Uit hoofde van
zijn militaire functie zal Bettinck Krijghsordnungh van de Duitser Adam von
der Olnitz hebben gelezen. Het medicijnboek van Christoforus Witzungh
zal eerste hulp bij ongelukken hebben geboden. Een boek ‘van den Staet van
’t Rijck’ lazen de Bettincks in het Frans, net als het werk van Tacitus. 95 Ten
minste één van de gezinsleden zal vertrouwd zijn geweest met het Latijn van
geleerden uit die tijd. Dit wordt althans gesuggereerd door de aanwezigheid
van Constantijn Huygens’ Otia uit 1625. Of was dit een vertaling? Samen
met Cats’ Houwelick (1625) en Spiegel van den ouden ende nieuwen tijd (1632)
vertegenwoordigde dit boek in elk geval ‘het Hollandse circuit’ in deze met
overwegend Hoogduitse en Franse werken gevulde handbibliotheek. Van
twee boeken weten we hoe zij in de inventaris terecht zijn gekomen: het reisboek
van Jan Huygen van Linschoten had luitenant Bettinck gekregen van
de echtgenote van commies Bettinck, en een niet nader gespecificeerd boek
‘gemaekt door een zekere Bisschop van Coln’ had Bettinck geleend van een
boekbinder. Het is niet alleen illustratief voor de brede culturele horizon van
Bettinck en zijn vrouw, maar ook voor de rol die boeken als object speelden in
het sociaal-culturele leven in dit milieu.
Ook burgemeester Haeck toonde zich een kosmopoliet met in zijn 85
titels tellende bibliotheek niet meer dan een tiental stichtelijke werken, een
evenwichtige spreiding van verschillende genres, talen en regio’s en een
brede keus uit zowel ‘functionele’ als ‘algemene’ lectuur. De boeken van
Elisabeths eerste echtgenoot waren bij het opmaken van de inventaris al
verkocht. Wat in de boekenkast stond, waren alleen die boeken die Elisabeth
Portengen bij haar huwelijk uit Utrecht had meegenomen (een Testament,
Venus en Adonis van Ovidius, een bijbel en ‘een huisboek’) en de verzameling
van Haeck zelf, de laatste keurig naar formaat gesorteerd: veertien folianten,
dertig kwarto’s, zeventien octavo’s en 26 duodecimo’s. Meer dan Bettinck
lijkt Haeck dicht bij het Haagse hofleven en de Haagse politiek te staan met
vlugschriften als Haegs hoffpraetjen en t’Samen-spraeck tusschen een Rotterdammer
en een Geldersman over d’Hollantsche gepretendeerde vryheyt (1663).
Burgemeester Haeck was bekend met het werk van Simon Stevin. Behalve
een foliant stonden er ook een paar kwarto’s van hem in de kast. Misschien
91. Moerings, Geschiedenissen van, en in, mijn leven. 92. Van Iperen, Kerkelyke historie van
het psalmgezang der Christenen, deel ii, 1778, pp. 474-492. 93. Wolff-Bekker en Deken, De
historie van mejuffrouw Sara Burgerhart, 1910 9 , pp. 110-111. 94. Wellicht betrof het hier
een werk van Theodorus Couperus (1626-1684)? 95. Mogelijk waren er meer klassieken
(in het Frans) in huis. De registratie is verwarrend en waarschijnlijk niet geheel juist.
Vermeld zijn: ‘een frans historijboeck Author Sen: de la nova’ en ‘een frans boeck Author
Aneas Seneca’. Zie bijlage 2 voor een volledige transcriptie van de boedel.
251