PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

250
plaatsen liep de zaak zelfs volledig uit de hand. Zo ook in Maassluis. Volgens
kleermaker Hendrik Moerings, die zelf tot de katholieke minderheid in
Maassluis behoorde en in zijn levensverhaal uitgebreid aandacht aan de
kwestie besteedde, waren degenen die protesteerden vooral ‘veele oude lieden,
de welke dit van hunne voorouders zo niet geleerd hadden, en haar gehele
leeftijd het zelve anders gewoon waren’. Deze groep kreeg ondersteuning
van de ‘gemeene lieden, meest vissers’. De nieuwe zangwijze werd voor
‘Paaps, Luthers en afgodisch’ uitgemaakt en kerkdiensten werden verstoord.
De voorstanders van de nieuwe berijming, volgens Moerings ‘meest
al ordentelijken en vermogende lieden’, onder wie een dominee en een controleur
der konvooien en licenten, werden belaagd met schotschriften en
dreigementen. Ook het orgel, een geschenk van de Maassluise reder Govert
van Wijn, dreigde doelwit te worden van acties. 91
De onlusten in Maassluis waren relatief hevig en bleven niet onopgemerkt:
de Zeeuwse predikant Van Iperen besteedde in zijn Kerkelijke historie
van het psalmgezang der Christenen (1778) ruim aandacht aan de verwikkelingen
in het vissersdorp en leverde zo een bijdrage aan de beeldvorming rond
Maassluis. 92 Schepen Cornelis Huybreghtsz. de Jongh, vermogend eigenaar
van een grote bakkerij, heeft het boek van Van Iperen in 1787 reeds in zijn
kast staan. Elizabeth Wolff en Agatha Deken, zelf voorstanders van de
veranderingen, leverden met hun briefroman Sara Burgerhart hun eigen
bijdrage aan de beeldvorming rond de gebeurtenissen: zij voeren een ‘oude
Visscher’ ten tonele, ‘zo grys als een duif, en zo verbrant van de zon’, die het
liever bij de oude psalmberijming hield en de woorden sprak: ‘Ik, en men
ouwe Wyf Neeltje Gerrits, ebben die al zestig jaer lang met stichting ezongen,
dat et over den diek dreunde.’ 93
beschaving en distinctie in doesburg
Zo het al mogelijk is om voor Doesburg één groep aan te wijzen die het beeld
naar buiten toe bepaalde, dan was dit de Doesburgse elite. Boedelbeschrijvingen
registreren weliswaar alleen duurzame gebruiksgoederen en bezittingen
met ten minste enige waarde, maar zij bieden slechts een momentopname
van de in huis aanwezige lectuur. Voor de zeventiende-eeuwse Doesburgse
elite geven deze momentopnames echter voldoende aanwijzingen om
te kunnen vaststellen dat we hier te maken hebben met geletterde wereldburgers
wier horizon zich uitstrekte tot ver buiten de grenzen van de lokale
gemeenschap.
Het was zeker niet zo dat de gehele bovenlaag van de Doesburgse bevolking
de beschikking had over een indrukwekkende bibliotheek. Bij luitenant
Bettinck werden bijvoorbeeld slechts dertig boeken aangetroffen die kennelijk
een nadere omschrijving verdienden. Deze geven echter mooi de omtrekken
weer van het culturele circuit waarin Bettinck en zijn echtgenote