PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

verraadt. Het is een bibliotheek met een remonstrants accent door de aanwezigheid
van zowel de traktaten van de remonstrantse voorganger Passchier
de Fijne als de predicatiën van de remonstranten Wtenbogaert en Episcopius
en Vondels Bespiegelingen over God & Godsdienst (1662). Ze stonden
naast vertegenwoordigers van de puriteins-piëtistische stroming binnen de
Nadere Reformatie: Tractaten van de heilige manier van William Perkins,
direct gevolgd door Het mergh der ghodgheleerdtheidt (1656) van diens leerling
William Ames, Het heilighdom der benaude ziele (1633) van John
Hayward en Sommige generale aenwijzingen, tot een troostelijcke wandelinge
met Godt (1630) van Robert Bolton en boeken met ondubbelzinnige titels als
De veragting van de wereld. Maar er was ook een beduidend minder vroom
boek als het in 1710 verschenen werkje De ingebeelde chaos van Hendrik
Wyermars, een kantoorknecht die wegens zijn betoog voor een volstrekt
allegorische benadering van de bijbel tot vijftien jaar tuchthuis werd veroordeeld.
89 We kunnen ons afvragen of Petronella’s bibliotheek wel thuishoort
in het rijtje vrome boekerijen.
Dat Petronella haar kist met zeventiende-eeuwse godsdienstige werken
koesterde is zeker; ze vond de boeken waardevol genoeg om ze bij zich te
houden, ondanks het feit dat ze als inwonende over weinig ruimte beschikte
en een deel van haar spullen elders had opgeslagen. En net als haar vrome
plaatsgenoten toonde ze voor contemporaine lectuur geen belangstelling.
Een dergelijke constatering krijgt meer reliëf wanneer we de blik richten
op een gebeurtenis die enkele jaren voor Petronella’s overlijden de gemoederen
in Maassluis danig had beziggehouden: de invoering van de nieuwe
psalmberijming. In 1773 werd door de Staten van Holland en West-Friesland
opdracht gegeven tot de invoering van een nieuwe psalmberijming, die
de tot dan toe gebruikte, maar als verouderd en benedenmaats beschouwde
berijming van Datheen zou moeten vervangen. De nieuwe berijming bracht
ook een nieuwe zangwijze met zich mee. 90 In de praktijk betekende dit niet
alleen dat de kerkgangers nieuwe psalmen moesten leren, maar ook dat zij
nieuwe kerkboeken moesten aanschaffen.
Op 1 januari 1775 werd op de meeste plaatsen uit de nieuwe berijming gezongen.
Niet overal verliep de invoering echter vlekkeloos en in sommige
83. Not. Arch. Maassluis, inv. nr. 5562.70, Boedelbeschrijving Arij van Waaij en Jannetje
Arentsd. Hannick, 1769. 84. Het betreft hier Den Send-Brief van Paulus aan den Galaten…
verklaard en uitgebreid (Franeker 1695). 85. Het zal hier zijn gegaan om Episcopius’
Belijdenisse ofte verklaringhe van ’t ghevoelen der leeraren (z.p. 1621). 86. Het gaat hier om:
De Artz, of genees-heer voor het vrouwelyk geslacht in ’t algemeen: in spectatoriaale vertogen,
op eene duidelyke en eenvoudige wyze onderrichtende, wat de schoone sexe, tot bevorderinge van
haare gezondheid, in ’t oog moet houden. Uit het Duits vertaald, Den Haag 1772; of om een
periodiek met nagenoeg dezelfde titel, verschenen in de periode 1765-1771 (halfjaarlijks).
87. Zie over dit boek Roodenburg, ‘Venus Minsieke Gasthuis’, 1985. 88. Mogelijk betrof
het hier: T’Boeck vande vroet-wijfs. Amsterdam 1591, met herdrukken in onder andere
1604 en 1705. 89. Over Wyermars zie Vermij, Secularisering en natuurwetenschap, 1991,
pp. 72-73. 90. Luth, ‘Daer wert om ’t seerste uytgekreten…’, 1986, deel i, pp. 129-130.
249