PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in
PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in
In linnen gewikkeld exemplaar van De Godvreezende zeeman, ofte de Nieuwe christelyke zeevaart. Amsterdam 1761. Gemeentemuseum Maassluis (foto: Frits de Haan, Delft)
een drietal bijbels en ‘enige andere boekjes’, veertien stichtelijke boeken in huis: van Bernardus Smijtegelt zowel zijn leerredenen als preken, een selectie zeventiende-eeuwse piëtisten zoals Abraham Hellenbroek, Van der Kemp, Thomas Gathaker, Johannes d’Outrein, Koelman, Roelof Pietersz. (van Niedek) en ook hier weer de onder zware vromen veelgelezen Myseras. Alle drie de gezinnen waren in het bezit van Westermans De Groote Christelijcke Zee-vaert (1611). Samen met het boekhouder-burgemeestersgezin Van der Hoeff-Patijn (1777) en het koopmansechtpaar Vons-de Ooij (1778) zijn het de enige gezinnen die dit vrome stuurmansboek in hun bezit hebben. Dit is opmerkelijk, want zoals we hierboven reeds zagen wekte het pamflet uit 1651 juist de indruk dat het voor stuurlieden een onmisbaar bezit was in tijden van nood. Bovendien werd dit boek een indrukwekkend aantal keren herdrukt, en we mogen er dan ook van uitgaan dat er ook in Maassluis veel meer exemplaren in omloop zijn geweest. 81 Vermoedelijk moeten we de verklaring dan ook zoeken in het intensieve gebruik: als ‘gebruiksboek’ versleet het eenvoudigweg te snel om in de boedels terecht te komen. In de achttiende eeuw was een boek als De Groote Christelijcke Zee-vaert echter niet meer uitsluitend een gebruiksboek. De zeventiende-eeuwse standaardwerken hadden een meerwaarde gekregen: zij vormden een tastbare verwijzing naar de geschiedenis van de lokale gemeenschap voor een groep zelfbewuste leden van een samenleving die haar welstand te danken had aan de zeevaart. In deze context moeten we ook de verzameling boeken zien die boekhouder en burgemeester Van der Hoeff tot aan het eind van zijn leven voor zijn erfgenamen had bewaard: twee ‘pakketten’ boeken over de stuurmanskunst, een paar ‘geschreven’ boeken over de stuurmanskunst, de Schatkamer der stuurlieden (waarschijnlijk Abraham de Graafs Schatkamer, of de konst der Stierlieden, 1697 2 ), het platenboek Verhandeling van de vlakke zonnewijzers (van Henric Coets, 1703) en als pronkstuk een folio-uitgave met platen van de Kunst der Zeevaart. Van De Groote Christelijcke Zee-vaert bezat hij zelfs twee exemplaren. Toeval of niet: blijkens de lijst stonden ze naast Grooten Spaenschen Droomer of: De zeven wonderlyke Gezigten. 82 Verhalen over visioenen en voortekenen stonden dus naast het vroomheidshandboek dat de stuurman uit het Maassluise pamflet in 1651 ter hand nam toen zijn varensgezellen geconfronteerd werden met zo’n ‘wonderlijk gezicht’. Bepaalde boeken kregen dus geleidelijk aan eenzelfde soort status als de familiebijbel. Boeken waren begeerde, duurzame bezittingen geworden. Vaak betrof het hier kostbare uitvoeringen. Bij de verdeling van de kleine boedel van visser Jacob van der Mark in 1757 werd het tweedelige werk Redelijke Godsdienst van Wilhelmus à Brakel gewaardeerd op fl. 6-3; een 81. Zie De Groot, ‘‘‘De Groote Christelijcke Zee-vaert’’ en ‘‘De God-vrezende Zeeman’’’, 1977. 82. De Bibliografie van het Nederlandstalig narratief fictioneel proza 1701-1800 vermeldt alleen een uitgave uit 1787. De inventaris van Van der Hoeff werd echter tien jaar eerder opgemaakt. 247
- Page 193 and 194: overspel schuldig hebben gemaakt to
- Page 195 and 196: het hoofd Er is niet veel fantasie
- Page 197 and 198: wollen zwarte pruik als weesvader,
- Page 199 and 200: Hollandse stad als Delft verdwijnt
- Page 201 and 202: halfwollen weefsel dat geen laken i
- Page 203 and 204: Ook in de dagelijkse praktijk zulle
- Page 205 and 206: van de bevolking vormden. Naar aanl
- Page 207 and 208: 6. Lezen en schrijven Zitten, slape
- Page 210 and 211: 212 Een belangrijke rol heeft daarb
- Page 212 and 213: 214 Het blazoen van de Maassluise r
- Page 214 and 215: 216 ttoegang tot het boek Zowel in
- Page 216 and 217: 218 Derk Jan van Elten, Gezicht op
- Page 218 and 219: lingen liep uiteen: de meeste leerl
- Page 220 and 221: 222 Johan Vollevens de Jonge, Gover
- Page 222 and 223: Handschrift van de Doesburgse Hendr
- Page 224 and 225: 226 terdheid ook door andere factor
- Page 226 and 227: C.L. Denik, Het Nieuw Maas-Sluysche
- Page 228 and 229: 230 schenen. 37 Het Nieuw Maas-Sluy
- Page 230 and 231: 232 zie kleurafbeelding op p. 215 I
- Page 232 and 233: 234 vrede of het krijgsgeluk van de
- Page 234 and 235: 236 De teksten en de melodie van de
- Page 236 and 237: oorlogh (1685) en Het leven en ster
- Page 238 and 239: 240 vak van stuurman overgegeven we
- Page 240 and 241: Franse school. 69 Wellicht hebben w
- Page 242 and 243: 244 tend door ‘vromen’ of ‘be
- Page 246 and 247: 248 relatief hoge prijs voor een bo
- Page 248 and 249: 250 plaatsen liep de zaak zelfs vol
- Page 250 and 251: 252 dateerden deze en andere ‘exa
- Page 252 and 253: 254 geweest die - vooral theoretisc
- Page 254 and 255: 256 schrijfgereedschap terug op een
- Page 256 and 257: 258 dering zijn geweest. Blijkens d
- Page 258 and 259: heruitgave opgenomen voorrede van C
- Page 260 and 261: 262 Lieden; alzoo dezelven hunne ov
- Page 262 and 263: 264 en ook weer Hugo de Groots Inle
- Page 264 and 265: 266 die hij voor de uitoefening van
- Page 266 and 267: 268 van de hofmedicus professor Sch
- Page 268 and 269: 270 geplaatste Franse boeken over u
- Page 270 and 271: 272 po Weyerman (vier titels) en Si
- Page 272 and 273: Hendrik Schim, Bybel- en zede-dicht
- Page 274 and 275: 276 en Wagens, mitsgaders in hunne
- Page 276 and 277: 278 zien op zeventiende-eeuwse genr
- Page 278 and 279: 280 respectievelijk negen en elf ja
- Page 280 and 281: 282 nalaters zich een klokkenbezitt
- Page 282 and 283: 284 schrijdende familiecultuur. 5 E
- Page 284 and 285: 286 Fragment uit de boedelbeschrijv
- Page 286 and 287: 288 Niet alle inventarissen maken m
- Page 288 and 289: 290 kunnen afdoen als een veranderi
- Page 290 and 291: 292 band tussen beide families werd
- Page 292 and 293: 294 wicht. Dit moet zeker ook het g
In l<strong>in</strong>nen gewikkeld exemplaar van De Godvreezende zeeman, ofte de Nieuwe<br />
christelyke zeevaart. Amsterdam 1761. Gemeentemuseum Maassluis<br />
(foto: Frits de Haan, Delft)
Change language