PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

Het is duidelijk dat we in het geval van een pluriform stadje als Doesburg
veel voorzichtiger moeten zijn met generalisaties op grond van een klein
aantal boedelbeschrijvingen. Beperken we ons hier tot de modale huishoudens,
dan blijven er slechts een paar nalaters over met ‘echte’ boeken in huis.
Aan de top staat winkelier Gerrit Jansen (1663) met catechisatieboekjes van
de gereformeerde Zutphense predikant Petrus Gellius de Bouma, een werk
van de eveneens Zutphense contraremonstrant Wilhelmus Baudartius, de in
1654 in vertaling verschenen laatste zestien preken van de Engelse predikant
Christopher Love, Camphuijsens Stichtelijcke rijmen (1624) en Teellincks
Lust-hof der Christelicker Ghebeden (1622). Het zal wel toeval zijn dat juist
zijn naamgenoot Willem Jansen (1666) ook een zekere liefde voor boeken
toont, met naast een viertal historieboekjes ook ‘de poëtische werken’ van
Jacob Cats. Winkelier of koopman Hartger van Zelst en zijn echtgenote
Hendrika Brunis (1699) hadden behalve ‘verscheidene boeken’ en een grote
en een kleine bijbel ook een folio-uitgave van de werken van Love in huis.
Maar hier hebben we alweer met een huishouden te maken waarvan we
weten dat het nauw gelieerd was aan de bestuurlijke en intellectuele elite:
Hartger kwam uit een Doetinchemse regentenfamilie met diverse universitair
geschoolden in zijn generatie, en Hendrika Brunis was de dochter van
een Doesburgse burgemeester.
In Doesburg zorgde de komst van buitenlanders voor druk cultureel
verkeer. Daniël de Milleville (1699) leverde een bijdrage met een piëtistisch
bibliotheekje met daarin titels als Claire exposition de l’apocalypse ou révélation
de St. Jean (Jean Taffin, Vlissingen, 1609), La pratique de piété (Louis
Bayle, vertaald in 1658) en Les consolations de l’âme fidèle (Charles Drelincourt,
Amsterdam, 1660). Daniël moet een verwant zijn geweest van Louis
de Milleville (overleden vóór 1692), met wie de magistraat van Doesburg in
1690 een contract had gesloten waarbij hij hem als organist en stadsbeiaardier
aanstelde. Daniëls moeder dreef op dat moment al geruime tijd een
63. Vgl. Davids, Van der Veen en De Vries, ‘Van Lastman naar Gietermaker’, 1989.
64. Over deze werken zie Van der Molen-Willebrands, ‘De verstandige kock of
sorghvuldige huyshoudster’, 1996. Van der Molen besteedt aandacht aan de functie en het
beoogde lezerspubliek van deze werken. Zij komt tot de conclusie dat De verstandige kock
vooral bedoeld moet zijn geweest voor buitenplaatsbezitters. 65. Het moet hier zijn gegaan
om respectievelijk D’eedelste tijdkortingh der weetgierige verstanden: of De groote historische
rariteit-kamer (Amsterdam 1682-1684), en De groote schouw-plaets der lust- en leerrijcke
geschiedenissen (Utrecht 1670) of De groote schouw-plaets der jammerlijcke bloed- en moordgeschiedenissen
(Utrecht 1670). Zie de bibliografie van Simon de Vries in: Baggerman,
Een drukkend gewicht, 1993, pp. 269-300. 66. Dit werk kon niet worden getraceerd. Van
William Cowper is geen werk bekend met deze titel. Hetzelfde geldt voor Theodorus
Couperus (= Dirck Jans Couper, overleden 1684); zie voor hem: Van der Haar, Schatkamer
van de gereformeerde theologie in Nederland (ca. 1600 - ca. 1800), 1987. In Maassluis stond
van 11 december 1672 tot 18 mei 1684 de predikant Jacobus Cuperus (beroepen van Arkel,
overleden Maassluis 1684) op de preekstoel. Van hem zijn echter geen geschriften bekend.
67. Een auteur wordt niet genoemd. Heel bekend was Nieuwe wereldt ofte beschrijvinghe
van West-Indien (1625) van Johan de Laet. 68. Van Deursen, Een dorp in de polder, 1994,
pp. 131-143.
241