PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

geheugen van de familie. 51 Hij zal dus ook niet gemakkelijk uit de familie zijn
verkocht.
Vooral in de achttiende eeuw werd de huisbijbel vaak op een speciaal hiervoor
bestemde lessenaar neergelegd. Bijbel en lessenaar werden dan samen
aan een dierbare gelegateerd of verkocht. Zo had de Maassluise kruidenierster
Sara Bot (1785) reeds acht jaar voor haar overlijden tijdens een ziekbed
op een klein briefje genoteerd dat haar
neefje Andries Bot ‘vooruijt [moest] hebben
den bijbel met het lessenaartje en
kleetje dat daar op leg die in de kueken
stat en et orlogekasje’. 52
In veel gevallen zal het hier om een
grote platenbijbel zijn gegaan, of om de
Statenvertaling uit 1637. Deze laatste genoot
in piëtistische kringen de absolute
voorkeur. Vooral in de Maassluise inventarissen
wordt vaak een aanduiding van
plaats en jaar van uitgave toegevoegd.
Daarbij zal hebben gegolden: hoe ouder,
hoe dierbaarder.
Was de bijbel collectief bezit van het
hele gezin, het kerkgoed was vaak juist individueel
bezit. In het Maassluise vissersgezin
Van Prooijen (1776) hadden
vader, moeder en de twee kinderen elk
hun eigen psalmboek, voorzien van initialen. Mogelijk hadden zij de boekjes
reeds bij hun geboorte als doopgeschenk gekregen, net als de kinderen in het
gezin van een Maassluise scheepstimmerman ruim een eeuw eerder.
Psalmboekjes met zilveren beslag op vier of op acht hoeken, met hang-
(‘hengsels’ en ‘kettingen’) en sluitwerk (‘slotjes’), en psalmboekjes voorzien
van pareltjes: in Maassluis waren alle uitvoeringen te vinden. In de tweede
helft van de achttiende eeuw kwamen daar de speciale ‘nachtmaalboekjes’
bij, die lidmaten van de gereformeerde kerk konden meenemen bij hun deelname
aan het Avondmaal.
Bijbel met zilveren klampen, 1774. Gemeentemuseum
Maassluis (foto: Frits de Haan, Delft)
47. Voor het Maassluise ‘voorteken’ en de interpretatie hiervan zie Frijhoff, ‘Voorgezichten
van strijd en straf in de zeventiende-eeuwse Republiek’, 1989. 48. Frijhoff,
Wegen van Evert Willemsz., 1995, p. 28. 49. Behalve een verwijzing naar een vrouwenbijbel
in een Maassluise inventaris uit 1706 zijn er in de (eveneens in de databank van het
Meertens Instituut opgenomen) inventarissen uit Medemblik diverse vermeldingen van
mannen- en vrouwenbijbels en dito kerkboeken te vinden. Het betreft hier boedels uit de
jaren 1687, 1688 en 1782. 50. In Duitsland was de integrale versie van de lutherse bijbel
onder gereformeerden algemeen gangbaar. Bottigheimer, ‘Bible reading’, 1993. 51. Not.
Arch. Maassluis, inv. nr. 5532.126, Boedelbeschrijving Jacob Opmeer en Gerritje Cornelis
Blok, 1721. 52. Not. Arch. Maassluis, inv. nr. 5576.54, Boedelbeschrijving Jan Jacobsz.
Willebroek en Sara Bot, 1785.