PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

De afwikkeling van een nalatenschap was geen eenvoudige zaak, ook niet als
er geen tegenstrijdige belangen in het spel waren. In bepaalde gevallen was
men verplicht om een boedelbeschrijving op te laten maken. Bijvoorbeeld
wanneer men een nalatenschap aanvaardde ‘onder voorrecht van boedelinventaris’.
Dit betekende dat de erfgenaam pas nadat vastgesteld was of de
boedel solvent was besliste of hij zijn erfenis wilde aanvaarden. Hiertoe
moest dan eerst een officiële boedelbeschrijving worden opgemaakt, met
een overzicht van de lasten en baten. Vanaf het begin van de zestiende eeuw
werd van dit recht gebruikgemaakt. 7
Vanaf ongeveer het midden van de veertiende eeuw was men daarnaast op
verschillende plaatsen in de Noordelijke Nederlanden overgegaan tot het invoeren
van een verplichting om in bepaalde omstandigheden een boedelinventaris
op te maken ter bescherming van het bezit van minderjarige wezen,
halfwezen en onder curatele gestelden. De verantwoordelijkheid hiervoor
lag doorgaans bij de schepenen. Met name in de grotere steden in het westen
ging men al vroeg over tot de oprichting van weeskamers. Dit waren afzonderlijke
colleges waarin de schepenen die met de afwikkeling van nalatenschappen
waren belast dan als weesmeester zitting namen. In Doesburg werden
alle boedelzaken door de magistraat behartigd. Slechts enkele jaren, van
1696 tot 1704, heeft hier een weeskamer bestaan. In Maassluis bestond gedurende
de gehele zeventiende en achttiende eeuw een weeskamer.
Vanaf de zestiende eeuw werden op tal van plaatsen nieuwe ordonnanties
uitgevaardigd en reeds bestaande vernieuwd. Mogelijk werden pas vanaf die
tijd in de praktijk vaker boedelbeschrijvingen opgesteld of werd het gebruikelijker
om de stukken te bewaren. Uit de periode van vóór de zestiende
eeuw zijn in elk geval vrijwel geen boedelbeschrijvingen bewaard gebleven,
ook niet in goed behouden stadsarchieven.
Voor de jurisdictie van het ambacht Maasland, tot 1614 het rechtsgebied
waartoe Maassluis behoorde, was de afwikkeling van nalatenschappen in
1581 bij ordonnantie geregeld. Binnen zes weken na een sterfgeval moest er
een tweetal voogden zijn aangesteld die verplicht waren samen met de achtergebleven
partner binnen veertien dagen een ‘pertinente inventaris’ te laten
maken van alle goederen van de overledene. Op nalatigheid stond een
boete van 10 stuivers per week. 8 In 1722 werd, naar we mogen aannemen omdat
de navolging van de verordening te wensen overliet, voor het toen inmiddels
zelfstandige Maassluis opnieuw een dergelijke ordonnantie uitgevaardigd.
9
5. ora Maassluis, inv. nr. 27, Rechtboek, 1786. 6. Van Dale, Groot Woordenboek der
Nederlandse Taal. 3 delen, Utrecht/Antwerpen 1984, deel i. 7. Zie ook Wijsenbeek-
Olthuis, Achter de gevels van Delft, 1987, p. 86. 8. Keuren en ordonnantien van het
baljuwschap van Delfland. Maassluis 1765. 9. oa Maassluis, inv. nr. 47, Reglement en
stukken betreffende vaststelling van het reglement op de regering van Maassluis, 1722.
Zie over de Maassluisse keuren: Ruseler, Wetgeving en ordehandhaving in dorpsgemeenschappen
in de 17e en 18e eeuw, 1992.
25