PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

lingen liep uiteen: de meeste leerlingen waren tussen de vier en zes jaar oud,
maar er waren ook een paar meisjes van zeven en acht, een groepje jongens
van zeven, en een jongetje van drie jaar.
Een klein deel van de door de diaconie ondersteunde kinderen – vijftien
procent van de meisjes en 22 procent van de jongens – werd doorgestuurd
voor verder onderwijs naar meester Pieter Romans, meester J. Willemsen of
meester Leendert Hooghart. Ook hier liepen
de leeftijden uiteen. Romans gaf ten tijde van
de visitatie in 1764 les aan twintig leerlingen
variërend in leeftijd van acht tot twaalf, en
Willemsen en Hooghart hadden zeventien
respectievelijk 34 leerlingen tussen de zeven
en elf onder hun hoede.
Sommigen moesten nog leren spellen, anderen
leerden lezen en een enkeling leerde
schrijven. Onder het gebruikte lesmateriaal
komen we algemeen gangbare 13 en vrome
schoolboeken tegen als de Spreuken van Salomon,
het Schriftuurlyk School-Boekje (ca.
1730),‘het woordenboekvanHeuglenburg’, 14
en het in 1696 verschenen schoolboekje Gemeene
Zendbrieven, Zo die in de Duitsche scholen
van Nederland worden geleert van B. Hakvoort
met daarin voorbeeldbrieven, aanwijzingen
voor titulatuur en adressering en gedichtjes
voor ‘Ouders en andere Vrienden, op
de vier Hoogtyden des jaars, te weten: Pasen,
Pinksteren, Kerstmis en Nieuwjaar’. 15 Opmerkelijk
is de vermelding van de Chronycke
van Hollant, waarmee de in 1517 verschenen
kroniek van Cornelius Aurelius moet zijn bedoeld.
Hoewel vele malen herdrukt, zou dit
werk (bekend geworden als de Divisiekroniek)
in de zeventiende eeuw al snel zijn verdrongen
door het anti-Spaanse schoolboekje Spiegel
der Jeught (1614) en de daaropvolgende
remplaçanten. 16 Aan de hand van een aantal samenspraken tussen vader en
zoon en een reeks gruwelijke illustraties passeerden in dit boekje alle misdaden
van de vijand de revue. Werden de illustraties in laatstgenoemde boekjes
wellicht als te gruwelijk ervaren? Niets wijst er in elk geval op dat het op een
van de schooltjes voorhanden was. De ‘courant’ werd kennelijk wel weer als
geschikte leerstof ervaren: één leerlinge sloot er haar schooltijd mee af.
Twee leerlingen lazen het bekende leerboekje Trap der Jeugt van de
Leeuwarder schoolmeester Carel de Gilliers. Aan de hand van dit in 1640
Titelpagina van Carel de Gilliers, Trap der
Jeugt / ofte De perfecte Maniere om jonge
Kinderen ende Oude Persoonen / met
fondamenten te leeren Lesen en Schrijven.
Alkmaar 1640