PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

van de bevolking vormden. Naar aanleiding van onderzoek naar de materiële
cultuur in het vroegmoderne Weesp en omgeving is wel verband gelegd
tussen de lokale economische ontwikkeling en het ontstaan van een lokaal
zelfbewustzijn onder de boerenbevolking. Tijdens een periode van economische
achteruitgang zouden de boeren vasthouden aan hun inmiddels
ouderwetse sieraden ter herinnering aan betere tijden, en op het moment dat
het weer beter ging bleven zij deze als uiting van hun zelfbewustzijn dragen.
106
De Maassluizers hielden echter niet vast aan een oude dracht, zij vonden
de dracht voortdurend opnieuw uit. Ze eigenden zich innovaties toe en
gaven nieuwe betekenissen aan bestaande kledingstukken en vormen van
presentatie, in wisselwerking met het beeld dat zij van zichzelf hadden en dat
anderen van hen hadden.
Daarbij bleek voor beide plaatsen dat kleding in hoge mate situatiegebonden
was, met – zo zouden we bij wijze van hypothese voorlopig mogen stellen
– als specifiek kenmerk voor een gemeenschap als Maassluis de scheiding
tussen arbeid en de door de brede gemeenschap gevierde zondag. Het gegeven
dat Pieter de la Court in 1644 met verbazing vaststelde dat in het katholieke
Frankrijk niet zoiets bestond als het zondagse pak, vraagt om een
nadere beschouwing van dit aspect van kleding. 107
In hoeverre zien we hier het resultaat van de niet aflatende strijd van
gereformeerde predikanten tegen de overdaad en pronk in de kleding op
gewone doordeweekse dagen? Anders dan bij de doopsgezinden werd
opschik door de gereformeerde kerk zeker niet geheel verboden. Kleding
moest matig zijn, maar hoefde niet nadrukkelijk van uiterlijke ascese te
getuigen; het ging immers om de innerlijke geloofsbeleving. Bij bijzondere
gelegenheden was het zeker geoorloofd om meer bijzondere kledingstukken
te dragen. Wat vermeden moest worden was ‘alle de pompe ende pronckerye
van de wereldt’. 108
We moeten ons echter ook afvragen of de zeevarenden vaak in de gelegenheid
waren hun beste kleren aan te trekken. Rond het midden van de
zeventiende eeuw was het in elk geval nog gebruikelijk dat ook op zondag
werd gewerkt. Naar aanleiding van een door de schout uitgevaardigd verbod
op zondagsarbeid verklaarden enkele oud-vissers en kooplieden in 1666,
op verzoek van het visserijcollege, dat ze in het verleden altijd gewend waren
geweest om ‘soo wanneer deselve met haer schepen op sonnendaege, biden(de)
andere vierdagen’ in de haven arriveerden, de vis nog diezelfde dag te
veilen, te verkopen en af te leveren. 109
104. Ver Huell, Levensherinneringen, 1996, p. 5. 105. Not. Arch. Maasland, inv. nr. 5402,
Boedelbeschrijving Jan Jans Koppert, weduwnaar van Jacomijntje Thijsdr. van Beeck,
1762. 106. Van Koolbergen, ‘De materiële cultuur van Weesp en Weesperkarspel’, 1983.
107. Frijhoff, ‘Vraagtekens bij het vroegmoderne kersteningsoffensief’, 1986, p. 94.
108. Groenendijk, De nadere reformatie van het gezin, 1984. 109. Van Baalen, ‘Zondagsarbeid
in Maassluis vóór 1666’, 1955.
207