PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

204
dragen een gewoonte zijn die pas in recente tijd is ontstaan. Oorspronkelijk
was de ring een onderpand van de man aan de vrouw, en men zou de ring pas
geleidelijk aan zijn gaan beschouwen als een teken van de trouwbelofte van
de vrouw. Later werden ringen ook steeds meer zichtbaar gedragen. 98 Uit
een passage in Cats’ Houwelick zouden we kunnen opmaken dat de ring ook
als sieraad van belang was en als gevolg van veranderingen in de mode van
vinger veranderde:
Waarom is dit gebruik, een spore tot de zeden,
Waarom is dit gebruik gebannen uit de steden?
Want ziet! in onze tijd de wijzer draagt het goud,
Dies is (gelijk het schijnt) het lijf alleen getrouwd.
Wel, zo je niet te nieuw, of niet te los en zijt,
Zo draagt het trouwgemerk gelijk in ouden tijd.
En even dit geschenk naar zijnen aard geduid
Is nu tot goede leer, en dienstig voor de bruid. 99
De dubbele betekenis en het gebruik van een ring als sieraad en als zielenpand
vinden we terug in de inventarissen. Zo maakte een Doesburger bij het
inventariseren van zijn goederen melding van ‘een gladde ring om mijn
vinger’. 100
Niet alleen de ring was een sieraad met een symbolische betekenis. Het is
heel goed mogelijk dat ook de zogeheten tuigjes of chatelaines, die als zo
karakteristiek werden beschouwd voor de dracht van boerinnen en vissersvrouwen,
een symbolische meerwaarde hebben gekend. Aan deze tuigjes,
zilveren of gouden kettingen die vrouwen om hun middel droegen, hingen
vaak verschillende kleine voorwerpen, zoals een naaldenkoker, een messensetje,
een schaartje, sleutels, een vingerhoed, een ‘oorpeuteraar’ (ook wel een
tromp genoemd) of een tandenstoker. Het zijn voorwerpen die we ook los in
de inventarissen tegenkomen, waarbij niet duidelijk is of zij ook daadwerkelijk
werden gebruikt of alleen als sieraad werden meegedragen.
Onduidelijk is of bij de tuigjes ook zilveren sleutelreeksen hoorden, die
dan natuurlijk niet expliciet werden vermeld. In de zeventiende eeuw
komen wij ze in beide plaatsen nog tegen, vrijwel uitsluitend bij notabelen.
Deze sleutelreeksen of ‘chatelaines’ werden oorspronkelijk alleen door
‘kastelijnes’, kasteelbewoonsters gedragen.
In Bredero’s Klucht van Symen sonder soeticheyt (1620) lijken ze eerder te
worden geassocieerd met ‘het volk’, en dreigt Teuntje, een van de twee
hoofdpersonen uit de klucht, haar sleutelbos als wapen te gebruiken:
O menschen had ick jou hier ick krabden jou de ooghen uyt.
Mocht ick mijn lust eens te deghen aen jou boeten
Langs Velten hoe wou ick je met mijn sleutel-reecks groeten! 101