PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

onze Zeekusten, tot aan en in Vriesland […] eene nabykomende gelykvormigheid’
toonden, ‘behoudende de hedendaagsche Visscherskleeding nog
steeds zeer veel overeenkomst met de oude Hollandsche dragt’. 51
Wellicht deed Le Francq zijn veldwerk op de zondag. Juist op die dag
bleef zwart een belangrijke betekenis houden en daarmee ook een prominente
plaats in de boedels innemen, zowel in Maassluis als in Doesburg, en
bij zowel de mannen- als de vrouwenkleding. Zwart was de kleur voor de
zondag. Quirijn Ver Huell beschrijft hoe zijn grootmoeder op zondag naar
de kerk ging, ‘gekleed in zwart satijn, eene eenvoudige knip-muts op met
eene overmuts van zwart kant met lange afhangende slippen. Jan droeg
achter haar eene stoof en de bijbel in een fluwelen zak. Zoo eenvoudig en
deftig was toenmaals de klederdragt der voornaamste burgerstand.’ 52
Zwart was ook de kleur van de rouw. Christoffel Baerken werd na het
overlijden van zijn moeder in 1788 geheel in de nieuwe kleren gestoken: ‘Ik
kreeg een zwarte lakensche rok, broek, vest, kousen, gespen en een zwarte
floers om den hoed, en voorwaar alle dingen, die mij steeds aan de dood van
mijne moeder des te meer deeden denken.’ Terug op school droeg hij zijn
gewone kleren weer, behalve op zondag: ‘des zondags kleede ik mij in de
rouw, ’t welk mij seer deftig stond, en had alles in ’t zwart, tot zelfs de kapd
schoenen [vermoedelijk een bepaald soort schoenen met kappen; h.d.] toe,
en dit maakte mij nog meerder aanzien onder het dragen van het vaandel nae
de kerk, maar den rouw die uytwendig droeg, kwam in geen vergelijking met
die welke ik in mijn hart gevoelde nagt en dag’. 53
Hans Medick liet voor het Duitse weversdorp Laichingen zien hoe door
de keus voor een bepaald soort kleur in de zondagse kleding de maatschappelijke
verhoudingen binnen een lokale gemeenschap ter discussie konden
worden gesteld. In de achttiende eeuw werd de kleur blauw, door nieuwkomers
in Laichingen geïntroduceerd, met name door de arme wevers in het
dorp snel opgenomen in hun tot dan toe bruine zondagse kostuum. De
gevestigden volgden pas na enige tijd. Wat aanvankelijk een oppositionele
kleur was geweest, werd vanaf dat moment de kleur van de gevestigde orde.
Het maatschappelijke systeem veranderde hiermee volgens Medick niet
wezenlijk: ‘Seuls changeaient les symboles et les moyens par lesquels s’exprimaient
le rang et l’état, non les valeurs, les structures et les pratiques
sociales qui leur donnaient vigueur.’ 54 Dit laatste is nog maar de vraag. De
wevers, die al vroeg voor blauw kozen en daarmee de conventies doorbraken,
48. Groeneweg, ‘Regenten in het zwart: vroom en deftig?’, 1995. 49. Pastoureau, L’étoffe
du diable, 1991. 50. Ibidem, p. 75. Pastoureau stelt hier: ‘Tout change après 1775. En une
décennie, celle de la révolution américaine, la rayure, encore rare et exotique une
génération plus tôt, commence à envahir l’univers du vêtement, du textile, des emblèmes
et du décor.’ 51. Le Francq van Berkhey, Natuurlyke historie van Holland, 1773, deel iii.2,
p. 1023. 52. Ver Huell, Levensherinneringen, 1996, p. 5. 53. Baerken, Levens-Beschrijving,
1822, p. 162. 54. Medick, ‘Une culture de la considération’, 1995, p. 769. Zie ook idem,
Weben und Überleben in Laichingen 1650-1900, 1997, m.n. hoofdstuk 5.
189