PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

drie gulden moest men in het vervolg ‘gekleed’ ter vergadering komen. En
‘gekleed’ wilde zeggen: met schoenen en (jas)rok. 45 Hoewel het te laat ter
vergadering komen de meest voorkomende overtreding was, werden ook op
grond van deze kledingverordening regelmatig boetes uitgeschreven, waaronder
één in 1730 voor Hendrik Schim.
De japon werd oorspronkelijk als huisgewaad gedragen, maar kreeg in
Maassluis al snel een andere functie en werd daar ook als bovenkleding
buitenshuis gedragen. Rond het midden van de achttiende eeuw komen we
japonse rokken tegen in meer dan de helft van de bovenlaaginventarissen
waarin mannenkleding is beschreven. De middengroepen volgen op enige
afstand, met in het derde kwart van de achttiende eeuw drie modale nalaters
met een japonse rok. Ook in Doesburg was men vertrouwd met sits en met
de japonse dracht. Hier kreeg zij bij de elite en later ook bij een enkele
middenstander een plaats naast de reeds gangbare huiselijke kleding. Ook
een eenvoudige middenstander als bakker Nijman (1770), die aan bovenkleding
slechts twee gekleurde lakense broeken, een blauwgrijze kamizool, een
witte kamizool en een blauwgrijze rokjas naliet, had een ‘sjamberloek’. 46
kleuren
Met de komst van het sits en het bedrukte katoen kwamen allerlei nieuwe
kleurschakeringen en dessins in gebruik. Dit betekende een breuk met het
traditionele kleursysteem, dat werd beheerst door effen basiskleuren die elk
hun eigen connotatie en wellicht ook een duidelijk symbolische betekenis
hadden, in meer of mindere mate gerelateerd aan de symbolische betekenissen
die in de Middeleeuwen aan kleuren werden toegekend. 47
De meeste zeventiende-eeuwse Maassluise notabelen hadden voornamelijk
zwarte lakense pakken in hun kast hangen. De Doesburgse elite beschikte
behalve over zwarte kleding ook over lichte, kleurige kleding. Vanuit
hun militaire achtergrond of verkerend in kringen die zich met de adel
verwant voelden, volgde zij aldus de Parijse mode, die zeker tot aan het einde
van de zeventiende eeuw zwart voorschreef als de meest geschikte kleur voor
formele gelegenheden, terwijl kleurige kleding gereserveerd bleef voor meer
informele gelegenheden. Dit gold ook voor de vrouwenkleding, totdat rond
1710 het contrast tussen de informele, gekleurde kleding en het formele
42. Le Francq van Berkhey, Natuurlyke historie van Holland, 1773, deel iii.2, p. 688.
43. Molhuijsen (ed.), Bronnen tot de geschiedenis der Leidsche Universiteit, 1920, deel iv,
p. 366. 44. Vgl. Lubberhuizen-van Gelder, ‘Japonsche Rocken’, 1949, p. 38. Over de
Japonse rok zie voorts Peeze, ‘Japonse rocken’, 1986. 45. oa Maassluis, inv. nr. 14, Tafel
op de resoluties van schout, burgemeesters en schepenen, 1722. 46. Een sjamberloek was
een herenkamerjapon van wol of zijde, waarvan de benaming door Slavische talen en het
Hoogduits ontleend was aan de (Turkse) jamurlyk, een kegelmantel. In het Nederlands
werd dit weer verengelst tot het in Engeland onbekende chamber-cloak (chamber = kamer,
cloak = mantel). 47. Zie Pastoureau, Couleurs, images, symboles, z.j.; Nixdorff en Müller,
Weisse Westen – Rote Roben, 1983, p. 23; Pastoureau, Le vêtement, 1989; Van Uytven,
‘Rood-wit-zwart: kleurensymboliek en kleursignalen in de Middeleeuwen’, 1984.
187