PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

De handel op het Midden- en Verre Oosten bracht een nieuwe stof, een
nieuwe vorm van presentatie en een ingrijpende verandering in het kleurensysteem.
40 Al sinds de Middeleeuwen werd er ruwe katoen geïmporteerd
voor de verwerking in mengweefsels. Deze was echter niet te vergelijken met
de pure katoen uit India die door de voc werd geïmporteerd en (niet toevallig
juist in kringen rond de importeurs) zeer geschikt werd bevonden voor de
stoffering van het interieur. Men vond echter nog een toepassing, namelijk
in de negligékleding, waaronder in principe alle niet-representatieve kleding
kon worden verstaan. In de dagelijkse praktijk werd het sits aanvankelijk
alleen binnenshuis gedragen, verwerkt in vrouwenrokken en -jakjes en
in ruim vallende mannenjaponnen zoals die ook in de Oost werden gedragen.
41 De mannenjaponnen werden ook wel aangeduid als Japonsche
(Japanse) rok, verwijzend naar het land waar (de modellen voor) de lange
gewaden vandaan kwamen. De huiselijke dracht was op zich niets nieuws:
reeds in de zestiende eeuw waren tabberds of tabbaards, ook wel aangeduid
als nachtmantels of nachtrokken, van kostbare zijden of wollen stoffen onder
de elite gangbaar. De sitsen japon had echter een ‘exotisch’ model. Sits
voelde bovendien anders en viel op door zijn bonte kleuren.
In Maassluis gaat sits zowel in de mannen- als in de vrouwengarderobes
na een eerste vermelding in 1678 direct een belangrijke plaats innemen; bij de
mannen voor de hemdrokken en japonnen, bij de vrouwen voor de rokken,
jakjes en japonnen. Rond 1750 heeft een meerderheid van de bevolking wel
één of meer sitsen kledingstukken in de kast liggen of hangen, en rond 1775 is
de oosterse stof, of een Europese imitatie daarvan, in nagenoeg elk huishouden
te vinden. Of de notarissen altijd even zorgvuldig het importgoed en de
Europese versie, het bedrukte katoen, van elkaar onderscheidden, valt overigens
niet te zeggen. Ook hier zal net als bij het porselein wellicht sprake zijn
geweest van een verandering in de perceptie: hoe nieuwer, kostbaarder en
onbekender het product, des te zorgvuldiger de inventarisatie. Het kan echter
in sommige gevallen ook heel goed omgekeerd zijn geweest: hoe vertrouwder
men met de nieuwe stoffen was, des te beter zag men het verschil.
Dit moet zeker het geval zijn geweest bij de familie Schim, of in elk geval
bij een van degenen die de boedel hielp opmaken. Leerlooier Hendrik Schim
(een neef van de gelijknamige Maassluise dichter) liet bij zijn overlijden in
1761 diverse sitsen kledingstukken na, waaronder een slaapmantel van
‘serasse’, een katoenen stof, vaak voorzien van witte en gele sterretjes op een
37. Ibidem, p. 3. 38. Anoniem, De piëtistery in de hoepelrok, 1740. Blijkens een voorrede
betreft het hier een vertaling uit het Hoogduits. 39. Onduidelijk is wat er precies bedoeld
wordt met de Turkse kleding die in de zeventiende eeuw regelmatig opduikt. Het meest
waarschijnlijk lijkt dat hier een bepaald soort garen werd bedoeld, en niet een uit Turkije
afkomstige stof of dracht. Zie Breukink-Peeze, ‘Eene fraaie kleeding, van den turkschen
dragt ontleent’, 1989, p. 135. 40. Over sits, de introductie ervan in Europa en de verschillende
gebruiksvormen van deze stof zie Hartkamp-Jonxis (ed.), Sits, 1987. 41. Vgl. De
Jong, ‘Sits en bedrukte katoen in de negligé-kleding van de hogere standen’, 1987,
pp. 55-64.
185
zie kleurafbeelding
op p. 211