PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

184
De auteur verwachtte niet al te veel woedende reacties op zijn aanklacht,
‘omdat in deze prezente tijd, dat volkje, die het professoraalst kijven en vloeken
kunnen, haar ’t minst mijn moralen hebben toe te passen, wijl zij haar
daar weinig of niet meer aan bezondigen en aan de andere kant, zijn de
zondaressen die ik bedoel, ten meerendeele van eene goede educatie en
beleefden omgang’. 37 Deze overweging laat fraai zien hoe de hoepelrok in
verband werd gebracht met een heel specifieke groep: de juffers ‘van eene
goede educatie en beleefden omgang’.
In een ander geschrift over de hoepelrok, namelijk het in 1740 verschenen
blijspel De piëtistery in de hoepelrok, of de geleerde vrouw, zien we iets
soortgelijks. De hoepelrok krijgt hier een ondeugende, wereldse connotatie,
wanneer een zekere juffrouw Louisa over haar vrome zuster Dorothea
uitroept: ‘Wat zegt gij! Neen, mijn zuster is al te fijn en te deugdzaam; zij
heeft een gestadige bezigheid met twisten over religie-zaken. Zij schijnt de
waereld wel ernstig te haten. Immers kan ze nauwelijks op haar gemoed
verkrijgen, dat ze een Hoepelrok draagd.’ 38
Niet alleen aan de kledingstukken, maar ook aan de stoffen werden
bepaalde connotaties toegekend. In de zeventiende eeuw vormden voor de
bovenkleding wol en zijde de twee belangrijkste textielsoorten. Van beide
waren er echter talloze soorten in omloop, in wisselende kwaliteiten en prijsklassen.
Van de meest gangbare wolsoorten was laken bijvoorbeeld veel
duurder dan het algemeen gangbare serge. Zijden stoffen waren doorgaans
duurder dan wol, maar ook bepaalde fijne lakense stoffen konden heel kostbaar
zijn. In de inventarissen vinden we dit onderscheid niet terug. Bovendien
ontbreken in de meeste gevallen prijsaanduidingen. Behalve wol komen
we ook zijde in alle lagen van de bevolking tegen, behalve bij de allerarmsten.
39
Relatief kostbaar waren alle stoffen van echte satijn of glanszijde, fluweel,
stoffen die met goud en zilverdraad, pailletten, galons, pareltjes en borduurwerk
waren versierd en pels- of vossenbont. Belangrijker dan de prijs waren
waarschijnlijk echter de associaties die zij opriepen met de adel en het leger
(en in het geval van het bont met de jacht!), want ook bij die Maassluizers die
het zich in principe wel konden veroorloven komen wij ze niet tegen. Het
zijn alleen de Doesburgse notabelen bij wie we zowel in de zeventiende als in
de achttiende eeuw zulke vermeldingen aantreffen. Hier vinden we in de late
zeventiende eeuw ook een apotheker met in zijn garderobe een slaapmuts
met gouddraad afgezet, en een welgestelde winkeliers- of koopmansvrouw
met onder meer een gekleurde satijnen tabbaard met een gele zijden rok en
een zwart satijnen tabbaard met een rok van dezelfde stof en kleur.
In deze laatste boedel komen we ook de eerste duidelijke vermelding
tegen van een Oost-Aziatisch kledingstuk, namelijk een ‘katoenen japonse
[Japanse] tabberd’, met de aantekening ‘voor de dag’. Hier zien we hoe in het
laat-zeventiende-eeuwse Doesburg behalve het porselein nog een andere
‘exotische’ innovatie een plaats veroverde in het dagelijks bestaan.