PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

op de vrouwen, maar ook op de mannen die zich in navolging van de stijve
Spaanse mode in zulke nauwe kleding staken dat men, aldus de schilder
Carel van Mander in 1604, ‘qualijck de ermen can beweghen, oft zijnen
adem halen’. 34 In de loop van de zeventiende eeuw zou de kleding iets
minder stijf zijn geworden. Zoals wel is geopperd, is het heel goed mogelijk
dat toen inmiddels een rechte, statige houding door de elite als zo vanzelfsprekend
werd beschouwd, dat het keurslijf er eigenlijk niet meer aan te pas
hoefde te komen. 35 Of de rechte houding bij de elite nu voorgoed gemeengoed
was geworden of niet, het korset verdween niet definitief. Het kwam
terug, om vervolgens aan het einde van de achttiende eeuw opnieuw uit de
mode te raken. Het gegeven dat het in sommige kringen rond Le Francq van
Berkhey als iets ouderwets werd beschouwd, was voor hem wellicht alleen al
voldoende reden om het te bewonderen.
In Doesburg bezat ongeveer één op de vier vrouwen in de periode na 1750
een hoepelrok, zowel bij de elite als bij de middengroepen. Maassluis bleef
niet achter. De Maassluise kleermaker Hendrik Moerings zou in goede tijden
zelfs zo’n veertig hoepelrokken in voorraad hebben gehad. In de Maassluise
inventarissen is de hoepelrok voor het eerst te vinden bij een notabele
in 1754, om vervolgens in de laatste twee decennia wat gangbaarder te worden,
niet alleen bij de bovenlaag, maar ook bij de middengroepen en zeevarenden.
Ook de familie Schim had in 1761 twee hoepelrokken in de kast
hangen.
Het beeld dat de dichter Hendrik Schim reeds in 1737 schetste van ‘de
vrijsters uit het veld’ (‘O stedelingen, / staen heur rokken naer uw’ zin? /
Daer zijn geen balijnen in’) gold in elk geval zeker niet voor alle Maassluise
vrouwen uit de tweede helft van de achttiende eeuw.
In beide plaatsen moeten de hoepelrokken enig opzien hebben gebaard.
Het was een opvallend kledingstuk met uitgesproken connotaties. In het
begin van de achttiende eeuw verscheen in Amsterdam het boekje Historie
van den Hoepelrok. Behelzende deszelfs geboorte, opvoeding en grootwording,
onder ’t Jufferschap. Het boekje laat zich lezen als een aanklacht tegen de
mode van de hoepelrok. In een poging de ontstaansgeschiedenis van de
mode te schetsen, werd ook de zo tot de verbeelding sprekende dracht in het
Friese dorp Hindeloopen erbij gehaald: ‘Men bemerkte dat de mannen van
die plaats, al ruim zo Cabeljauws gebroekt, als de vrouwen Snoeks gerokt
gingen. Hieruit trok men die kragtige consequentie, dat het dan dienvolgens
aan een Hollandze Juffer immers zo wel gepermitteert moeste zijn, om zo
veel meer ellen zijde, chits of katoen tot een rok te emploijeeren, als een
Friesze Boer ellen laaken tot een Broek noodig heeft.’ 36
30. Van de Pol, Het Amsterdams hoerdom, 1996, p. 311. 31. Le Francq van Berkhey, Natuurlyke
historie van Holland, 1773, deel iii.2, pp. 766-767. 32. Moerings, Geschiedenissen van,
en in, mijn leven (ub Rotterdam, handschrift, ongedateerd). De beschrijving eindigt in
1799. 33. Roche, La culture des apparences, 1989, p. 141. 34. Van Mander, Het schilderboeck,
1604, p. 256. Zie ook Roodenburg, ‘Over korsetten, lichaamshouding en gebaren’,
1991, p. 34. 35. Ibidem, p. 35. 36. Anoniem (J.S.), Historie van den Hoepelrok, z.j., p. 8.
183