PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

eroep niet bekend was. De derde groep wordt gevormd door inventarissen
van leden van het patriciaat en de gezeten burgerij. In deze groep bevinden
zich de burgemeesters, schepenen, officieren, vrije en dienstverlenende
beroepsbeoefenaren, boekhouders, reders, kooplieden, brouwers en iedereen
met een vermogen boven de 5000 gulden.
Bij de indeling van de nalaters heb ik gebruikgemaakt van gegevens uit de
boedelinventaris, maar ook van ander archiefmateriaal, zoals fiscale bronnen.
In beide gevallen bleek de oogst waar het functie- en beroepsaanduidingen
betrof zeer mager. Vooral voor Doesburg gaf dit problemen, omdat hier
dikwijls ook uit de boedel zelf niet af te lezen was wat voor beroep(en) de
nalater uitoefende. En dan hebben we het nog niet eens over het gegeven dat
we vaak niet alleen met de nalater te maken hebben, maar ook met zijn of haar
partner. 19
Een terugkerend onderwerp van discussie binnen het inventarisonderzoek
is het zogeheten woord-zaakprobleem. Uiteindelijk bieden boedelinventarissen
slechts een lijst met dode woorden; de voorstelling van het
object moeten we zelf maken. Het object kan veranderen terwijl de aanduiding
hetzelfde blijft of, omgekeerd, de aanduiding kan veranderen (of per
sociale groep verschillen) terwijl het object hetzelfde blijft.
Het commentaar van de inventarisopstellers is vaak voor tweeërlei uitleg
vatbaar. Een enkel voorbeeld kan hier volstaan. Porselein en Delfts aardewerk
zijn twee verschillende materiaalsoorten, ze zien er verschillend uit,
hebben een verschillende structuur en zijn afkomstig uit verschillende
gebieden. Soms kan uit de inventaris worden opgemaakt dat deze verschillen
niet alleen werden onderkend, maar ook van groot belang werden geacht.
In de Doesburgse boedels, dikwijls naar materiaalsoort opgemaakt, is het
aardewerken en porseleinen serviesgoed echter vaak ondergebracht in één
rubriek. Onder het hoofdje ‘aardewerk en porselein’ volgt dan alleen een rij
voorwerpen, zonder nadere aanduiding. Hier kan een onderzoeker weinig
mee. Ook in die gevallen waarin de inventarisopstellers wel onderscheid
maakten tussen porselein en aardewerk, roept de formulering dikwijls
vragen op. Tenslotte werd in de zeventiende en achttiende eeuw Delfts
aardewerk vaak aangeduid als ‘porselein’. 20 In sommige gevallen kon secundaire
literatuur of het Woordenboek der Nederlandsche Taal uitkomst bieden.
De woord-zaakkwestie blijft echter een probleem, zeker bij inventarisonderzoek
dat zich, zoals in ons geval, uitstrekt over een langere periode en
over verschillende plaatsen en sociale groepen.
18. De hier genoemde bedragen vallen samen met de drempels van het zegelrecht (zie
hoofdstuk 1). 19. Een mogelijk raster voor een groepsindeling op basis van objecten uit
de boedel zelf is aangereikt door Wijsenbeek-Olthuis, ‘A matter of taste’, 1994, pp. 43-54.
De voor dit raster gekozen indicatoren zijn – zoals alle indicatoren – echter sterk contextgebonden.
20. Zie onder meer Lunsingh Scheurleer, Delft. Niederländische Fayence, 1984.
19