PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

verhaalt van een kapitein in Edam die ‘aen den gemeenen haerdt’ geconfronteerd
werd met de pijnlijk grove manieren van een boer. De kapitein sprak
deze daarop aan: ‘Kameraedt, ghij kunt oock, als het wel geseyt is, wat rechter
opsitten.’ De boer antwoordde: ‘Ick sit op mijn gemack.’ Waarop de kapitein
zei: ‘Dat ’s evenwel onfatsoenelijck, ick verteer meê mijn geldt.’ 86 Een
overzicht van de kosten van consumpties in een Tilburgse herberg geeft aan
dat er soms zelfs onderscheid werd gemaakt tussen een maaltijd rond de
gemeenschappelijke haard, aan een gemeenschappelijke tafel, aan een afzonderlijke
tafel, in een afzonderlijk verwarmde éénpersoonskamer en ten slotte
in de keuken. 87
Brennan heeft in zijn onderzoek naar de drinkcultuur in het achttiendeeeuwse
Parijs laten zien hoe belangrijk het meubilair kon zijn voor de status
van een kroeg of herberg. Een kroeg waar alleen banken staan, impliceert een
heel andere vorm van sociaal verkeer dan één met voldoende stoelen voor
iedere gast en verschillende kleine tafeltjes waaraan men in kleine groepjes
kan plaatsnemen. 88 Behalve het meubilair verdient in dit verband ook het
soort drinkgerei enige aandacht. Wat werd er geschonken en hoe werd er
gedronken? Werden alcohol en warme dranken in afzonderlijke ruimten
geserveerd?
Voor Maassluis kunnen we beschikken over een paar inventarissen uit de
zeventiende en begin achttiende eeuw waar de vermelding van toonbanken,
schragentafels, glazen, pinten en brandewijnmaatjes in het voorhuis doen
vermoeden dat we met tapperijtjes te maken hebben.
De in 1678 opgemaakte inventaris van de vissersweduwe Jannetje Gillesz
van Duijff geeft een beeld van een uiterst eenvoudig tapperijtje, met in het
voorhuis alleen wat brandewijnmaatjes. Men kon er plaatsnemen op een
zitbank. Er stonden een tafel met schragen en twee glazenkasten met wat
glazen. Vermoedelijk liepen de meeste klanten door naar de binnenkeuken,
waar weliswaar maar één tafeltje stond, maar wel veel zitmeubilair: drie
bankjes, tien stoelen, een krukje en een leunstoel. Op het ‘schrijfbord’
konden de consumpties bijgehouden worden. De vertrekken boven waren
wat luxueuzer ingericht. De voorkamer was alleen als slaapkamer in gebruik
en zal niet voor publiek toegankelijk zijn geweest. De bovenachterkamer
misschien wel: hier werd niet alleen de maaltijd bereid, maar men kon er ook
in een klein gezelschap eten aan een achtkantige tafel met zes stoelen. Eetgerei
was er genoeg, met onder meer 42 tinnen tafelborden, elf tinnen schotels
en twintig tinnen lepels. En ook in drinkgerei was men hier met vijf tinnen
wijn- en 22 tinnen bierkannen aanmerkelijk beter voorzien dan beneden. De
dranken zullen hier speciaal voor de gasten naar boven zijn gebracht. Merk-
83. oa Delft, inv. nr. 1763, Kohier op het gemaal van Maassluis, 1680. 84. ora Maassluis,
inv. nr. 189, Rechtboek, 1733. 85. Stevin, Materiae Politicae, 1649, p. 64. 86. Van Overbeke,
Anecdota sive historiae jocosae, 1991, p. 73. 87. Elewaut, ‘Drinken, eten en overnachten
in een herberg’, 1989, p. 56. 88. Brennan, Public drinking and popular culture in
eighteenth-century Paris, 1988, m.n. pp. 112-134.
167