PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

166
Deventer werden thee, wijn, likeur en chocolade geschonken. Met haar
werd nooit een tapperij bezocht. De enige keer dat Baerken met deze dame
buitenshuis iets consumeerde, was toen hij de theekoepel in haar buitenplaats
bezocht. Als vrouw, protestant en behorende tot de deftige burgerij
gedroeg deze Deventer juffrouw zich in haar keuzes op het gebied van eten
en drinken weinig onvoorspelbaar.
publieke gelegenheden
De opkomst van de nieuwe warme dranken betekende niet het einde van de
consumptie van alcohol. De vraag die ons hier zal bezighouden is in hoeverre
de opkomst van de warme dranken voor een verandering in de eet- en drinkcultuur
zorgde waar het de publieke gelegenheden betrof.
Blijkens het kohier op het gemaal telde Maassluis in 1680 ten minste acht
herbergiers, één herbergierster en vijf brandewijntappers. 83 Dit zullen
echter niet de enige plaatsen zijn geweest waar men terecht kon voor bier of
andere dranken. Verspreid door het dorp stonden immers diverse biertenten.
En wat te denken van de al dan niet legale of gedoogde verkoop van
drank bij particulieren? In 1733 werd protest aangetekend tegen een viertal
Maassluizers die voor hun huis borden hadden neergezet waarop geschreven
stond dat zij allerhande wijnen verkochten, ‘sonder dat daar nevens
eenigh verder of ander teken tot het houden van herberge wert gevonden’. 84
In de boedelbeschrijvingen valt soms moeilijk het verschil te zien tussen
particuliere huishoudens en die van drankverkopers, tappers, kleine herbergiers
en andere uitbaters. Ten eerste omdat het, zoals we zagen, voor particulieren
niet ongewoon was om grote hoeveelheden serviesgoed en ook
diverse zitplaatsen in huis te hebben. Ten tweede omdat er geen kassa’s of
andere objecten zijn waaraan we winkels, cafés en herbergen direct kunnen
herkennen. Het is de combinatie van verschillende voorwerpen die ons op
het juiste spoor moet zetten.
Het volgende probleem dat zich dan aandient, is de vraag welke vertrekken
voor publiek toegankelijk waren. Simon Stevin was hier heel duidelijk
over: ‘Den Weert mach een camer voor hem eygen houden, met groote
vryheyt, sonder dat ymant der ghelogeerde, daer door behoeft te gaen om in
sijn camer te commen.’ Volgens Stevin kon een woonhuis dat volgens zijn
ontwerp was gebouwd heel goed als herberg dienen. Met uitzondering van
het privé-vertrek van de waard zouden dan de overige kamers (met in elk
twee bedsteden, een ‘heimelijk’ [wc] en een kantoortje) voor overnachting
van de gasten zijn bestemd, terwijl twee grote zalen, de één boven, de ander
beneden, gereserveerd konden worden voor ‘maeltijden van veel volcx’. 85
In de praktijk werd in herbergen vaak onderscheid gemaakt tussen ‘de
gemeene haard’ en andere vertrekken met een meer privaat karakter. Gezeten
‘aan de gemeene haard’ moest men zich aanpassen. Van Overbeke