PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

soo de binnen-vader offte binnenmoeder hetselve drinken sullen, het
moeten doen in absentie van de kinderen en ook tot haar eijgen kosten; ook
sullen de kinderen werden onthouden het taback-rooken.’ 66
Volgens Le Francq van Berkhey was het niet ongezond om veel thee en
koffie te drinken, ‘doch de overslaande misbruiken van deeze Dranken, zoo
als hier te Lande in veele huishoudingen geschied, genoegzaam den geheelen
dag door te drinken, zyn schadelyk voor
de Gezondheid’. 67
Weer anderen koppelden het onmatige
gebruik aan specifieke beroepsgroepen
en wezen vooral op de geldverspilling.
Zo waren het volgens een laat-achttiende-eeuws
anoniem pamflet over de
levensstijl van de subalterne officieren
vooral de militairen die blaam trof: ‘Men
vindt niet weinig Soldaten, die getrouwd
zyn, en geen Kinders hebben, die voor
hun beiden twee Loot Koffy telkens
drinken. Vele brave Burgers rekenen in
hun huishoudinge, hoofd voor hoofd, een
halv Loot; en ik heb ’er veelen gekendt,
die met hun Sessen twee en een halv Loot
[één lood is 10 gram], ook wel twee Loot
plagten te drinken.’ 68
Het debat over de koffie- en theeconsumptie
ging echter niet alleen over de
dranken zelf. Het richtte zich ook op een
ander aspect, namelijk op het effect dat
het nuttigen van de nieuwe warme dranken had op het dagschema en de
tijdsbesteding. De nieuwe warme dranken veronderstelden tijd voor bereiding
en consumptie. Werd er behalve tijdens de maaltijd ook op andere
tijdstippen van de dag koffie en thee gedronken, dan betekende dit een onderbreking
van de tot dan toe voor arbeid gereserveerde tijd en ruimte. In
Nieuwerkerk aan de IJssel kwamen in 1763 klachten van de zijde van de
schoolmeesters dat kinderen onder schooltijd naar huis gingen om thee te
drinken, met als gevolg dat het lesprogramma ontregeld raakte. 69
In 1711 merkte Jan Luiken in Het Leerzaam Huisraad bij Het Thee en
Koffy-Gereedschap op:
Jan Luiken, Het Thee en Koffy-Gereedschap.
Afbeelding uit: Jan Luiken, Het Leerzaam
Huisraad. Amsterdam 1711. ub Amsterdam
De ouden hielden zich te vreden,
Mits dat zy tweemaal op een dag,
Den t’zaamenvoeg ter tafel deeden,
En vierden zo dien ommeslag.
Maar jongertyd, in onze dagen,