PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

16
behoort ook de woonplaats of de regio waarin men woont. Hier krijgt het
sociale leven vorm. 13 Wat voor rol speelde de woonplaats in de vormgeving
van het dagelijks leven van de Doesburgers en Maassluizers? Meer algemeen
geformuleerd: wat is de precieze relatie tussen groepsculturen en lokale
identiteit? In deze studie gaan we ervan uit dat er sprake was van een voortdurende
wisselwerking tussen beide en dat het gedrag van de Doesburgers
en Maassluizers ook vanuit dat perspectief begrepen kan worden wanneer
rekening wordt gehouden met de mogelijk sturende werking van beeldvorming.
14
De Maassluizers gaven met hun materiële cultuur, zo wordt hier betoogd,
uitdrukking aan een door heel de gemeenschap gedeeld eenduidig
besef van lokale identiteit, gestuurd door een eenduidige beeldvorming
binnen en buiten de groep. Ze zagen zichzelf als een eenheid en gedroegen
zich ook zo, niet in de laatste plaats omdat zij daar als vissersgemeenschap
heel duidelijke redenen toe hadden: de beeldvorming bevestigde hen in hun
gevoel van saamhorigheid. Bij de Doesburgers was van een eenduidig besef
van identiteit geen sprake: het ‘Doesburgerschap’ werd door iedereen weer
anders beleefd, ingevuld en vormgegeven, minder gestuurd door collectieve,
eenduidige beeldvorming. In feite hebben we ook hier weer te maken
met een dynamisch proces van toe-eigening, niet van een voorwerp, maar
van een plaats; de Doesburgers en Maassluizers eigenden zich elk op hun
manier hun woonplaats toe en gaven zo aan hun woonplaats een eigen gezicht.
Een kanttekening is hier op haar plaats. Ook in de vroegmoderne tijd
gingen klein- en grootschaligheid samen; de lokale gemeenschap maakte
deel uit van een groter verband. Dit gegeven stelt ons voor een probleem:
wat voor verschuivingen deden zich voor in de beleving van de geografische
ruimte? Wat was het referentiekader? Het eigen dorp, de eigen regio of een
veel groter gebied? 15 Het is denkbaar dat men zich niet eens op de eigen regio
richtte, maar op een andere. Misschien sprak zelfs voor sommige Doesburgers
het welvarende Holland wel veel meer tot de verbeelding dan hun eigen
Gelderland. Dit stelt ons voor de vraag in hoeverre in de boedelbeschrijvingen
de neerslag van (het ontstaan van) een ‘nationaal gevoel’ te zien is. 16 In de
conclusie zullen we op deze vraag terugkomen.
opzet van het onderzoek
Voor het onderzoek kon gebruik worden gemaakt van een groot databestand
met boedelbeschrijvingen aanwezig op het Meertens Instituut te Amsterdam.
Reeds in 1980 is dit instituut begonnen met het verzamelen en kopiëren
van zeventiende-, achttiende- en negentiende-eeuwse boedelbeschrijvingen
uit verschillende Nederlandse dorpen en stadjes, met als doel onderzoek
te kunnen doen naar veranderingsprocessen in de materiële cultuur.