PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

150
doen vermoeden dat likeur bij uitstek een vrouwendrank was. In de inventarissen
komen we van al die likeuren vrijwel geen spoor tegen. Enkele likeurflessen,
een likeurkeldertje met flesjes en een half dozijn geslepen likeurglaasjes
in twee laat-achttiende-eeuwse Doesburgse inventarissen zijn de
enige verwijzingen naar de consumptie van likeur. Likeur werd misschien
wel gedronken, maar het likeurkeldertje zou pas in de negentiende eeuw algemener
worden. 31
Zou de introductie van het likeurkeldertje kunnen worden gezien als een
teken van een wat verhulde vorm van ‘niet aan de maaltijd gebonden’ drankgebruik,
het nuttigen van sterke drank in het openbaar was al veel eerder van
een negatieve connotatie voorzien. Vrijwel overal in de Republiek werden in
de zeventiende en achttiende eeuw keuren uitgevaardigd tegen drankgebruik
onder de preek. Bijvoorbeeld in Maassluis, waar in 1624 een keur was
uitgevaardigd die het schenken en drinken van alcohol onder de preek verbood.
De praktijk liet zich echter niet zo gemakkelijk veranderen. En dus
stelde een in 1730 voor het gehele ambacht Maasland (waaronder ook Maassluis)
uitgevaardigde keur nog eens nadrukkelijk dat de burgers en ingezetenen
niet ‘op sabbath-dagen onder de predicatie in herbergen of brandewijnhuijsen
mogen gaan drincken ’t zij voor off nanoon enig bier, brandewijn
ofte enige andere stercken dranck van taback en anders’, op straffe van drie
gulden boete. 32
roken en snuiven
Werd tabak gedronken? Het hierboven aangehaalde citaat wekt wel die indruk.
Er wordt wel verondersteld dat men voor een consumptievorm als het
roken van tabak bij de introductie ervan in het vroegmoderne Europa nog
geen eigen begrippen kende, en dat men daarom sprak van drinken of zuigen.
Pas in de loop van de zeventiende eeuw zou het woord roken gangbaar zijn
geworden. 33
De uitzonderlijk gedetailleerde beschrijving die Emanuel van Meteren
gaf in zijn (ook in Maassluis en Doesburg bekende) Historie der Nederlandscher
ende haerder na-buren oorlogen ende geschiedenis illustreert de relatie tussen
de gebaren en rituelen van roken en drinken. Van Meteren vertelt in zijn
oorspronkelijk in 1598 opgestelde tekst hoe de tabak werd gebruikt:
gedroocht tot poeder / met een silveren ofte steenen ghebacken
Pijpken / daer toe eygentlijck ghemaeckt ofte ghebacken / van eenen
vinger lanck / en voor in een backsken een half Haselnote groot / dat
sy met het Poeder vullen / ende steken daer het vier inne met een
cole ofte keerse / ende aen d’ander eynde suyghen door het hol
Pijpcken / den roock daer van int lijf ende mont / ende dien vol
vanden roock hebbende blasen dien weder ten Neusgaten uyt / ende