PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

144
fl. 4-4 genoteerd, voor boter fl. 25-5. En dan was er voor fl. 9-7 nog gezorgd
voor 25 eendenbouten; rekenen we één eendenbout per persoon, dan zat hier
een gezelschap van 25 personen.
Het komt ons voor dat er onder de Doesburgse elite in kleinere kring
werd gegeten en dat het in dit landstadje eerder de kwaliteit dan de kwantiteit
was waarmee men zich onderscheidde. Dat er in Doesburg bij zo’n maaltijd
meer en ander serviesgoed werd gebruikt dan in Maassluis kunnen we
alleen maar vermoeden, en dan niet alleen omdat toevallig voor de gasten van
luitenant Bettinck een hele kalkoen werd ingekocht (aan tafel volgens de
regels van de voorsnijkunst in kleinere porties verdeeld?), en bij de begrafenis
van de veermansweduwe 25 kant en klare eendenkluiven. In de achttiende
eeuw was er vermoedelijk in Maassluis helemaal geen serviesgoed
meer nodig, afgezien van wat kleine schaaltjes; bij rijk en arm werden in deze
periode bij begrafenissen doorgaans alleen nog wat eenvoudige versnaperingen
aangeboden.
Nu hadden de Staten van Holland reeds in 1671 een verbod uitgevaardigd
op het houden van begrafenismalen, in 1689 gevolgd door een resolutie
waarin op strikte naleving werd aangedrongen. Hiermee stelden de Staten
zich op één lijn met de gereformeerde kerk, die de uitbundige maaltijden
afkeurde als strijdig met de christelijke waarden. De predikant Franciscus
Ridderus (1620-1683) was er in zijn – in enkele Maassluise boedels aangetroffen
– Dagelijcksche huys-catechisatie (1659) heel duidelijk over: ‘de spijze
en toerusting moet niet prachtig zijn’, alle overdaad en onmatigheid in spijs
en drank moeten vermeden worden, en ten slotte: ‘De tijt moet niet al te
dickwils komen / ook moeten de maeltijden niet te langh duuren / bijsonderlijk
moet men op de droeve tijden geen vrolijcke maeltijden houden.’ 17
Behalve de christelijke normen en waarden speelden er voor de lokale
bestuurders ook nog andere overwegingen een rol. Soms zullen de grootse
eetfestijnen vooral met het oog op dreigende sociale onrust als ongewenst
zijn beschouwd, terwijl zij in andere situaties werden getolereerd of zelfs als
een traditioneel ritueel werden gecultiveerd, zoals wellicht in de directe
omgeving van Maassluis het geval was. In de Maaslandse boedels komen we
hoge uitgaveposten tegen voor vlees, vis, brood en boter, of voor, zoals het in
een inventaris uit 1778 expliciet staat vermeld: ‘het maal aan de buren’ en
‘het maal voor de vrienden’ (respectievelijk fl. 26 en fl. 16-10). Uit die laatste
mededeling kunnen we bovendien opmaken dat er soms zelfs twee maaltijden
werden gehouden: één voor de buren (de lokale dorpsgemeenschap) en
één voor familie en vrienden.
Volgens Le Francq van Berkhey was het in heel Zuid-Holland in de achttiende
eeuw onder boeren gebruikelijk dat er uitgebreid werd gegeten: in het
naburige Zuid-Beijerland vonden begrafenismalen plaats waarbij voor vijftig
tot zestig personen een grote ham of een schaap geserveerd werd. Als
gasten werden ‘de Bloedverwanten, Naastbestaanden en Vrienden van
Vriendswegen, mitsgaders de Gebuuren’ genodigd. 18 Wel diende officieel