PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

steunen: in Lichtenvoorde komen we de
aardappel (en de vork!) vanaf 1720 heel
regelmatig tegen, terwijl in Maassluis pas
helemaal aan het eind van de achttiende
eeuw een enkele keer aardappels in de
lijsten worden vermeld. Gekookte aardappels
waren te heet om uit de hand te
eten (zeker wanneer ze in een hete saus of
heet spekvet waren gedoopt), en dus
prikte ieder met zijn of haar vork een
aardappel uit de gemeenschappelijke
schaal.
Messen had men voor de dagelijkse potspijs
in principe net zo min nodig als vorken.
Anders lag dit natuurlijk wanneer er
bij speciale gelegenheden vlees op tafel
kwam. We mogen ervan uitgaan dat net
als elders ook de Doesburgse en Maassluise
mannen een mes op zak droegen.
Ze zullen dit ongetwijfeld zonodig hebben
gebruikt om het vlees te snijden. Expliciete
verwijzingen naar zakmessen komen
we in de boedels echter niet tegen. 12
Wat we wel aantreffen zijn losse messen,
meestal één of twee exemplaren, met
Mes, ijzer en been, zeventiende eeuw,
vindplaats onbekend, lengte 23,2 cm,
inv. nr. f 6238 / om 846. Het mes is
mogelijk gebruikt als vleesmes
Mes, ijzer en geelkoper, zeventiende eeuw,
vindplaats Amsterdam, lengte 18,9 cm, inv. nr.
f 6293 / om 888
Mes, smeedijzer en been, achttiende eeuw,
vindplaats onbekend, lengte 21,2 cm, inv. nr.
f 6250 / om 858.
Alle messen zijn afkomstig uit de collectie van
Museum Boijmans Van Beuningen Rotterdam
(foto’s: Studio Tom Haartsen)
(versierde) heften van zilver, hout of been. In Maassluis worden deze in de
loop van de achttiende eeuw steeds vaker vermeld. Onduidelijk is echter of
het hier messen betrof die men als zakmes bij zich hield, of dat het geschenken
waren die bij de andere familiebezittingen werden opgeborgen in de linnenkast.
13
Vooral bij de Maassluise notabelen is sprake van een significante toename
van het aantal boedels met messen (ongeacht hun hoedanigheid en functie).
Wordt vóór 1700 slechts in één op de zes boedels melding gemaakt van
messen, in de eerste helft van de achttiende eeuw geldt dat voor ongeveer de
9. Van Overbeke, Anecdota sive historiae jocosae, 179. De scheldnaam ‘moffen’ werd
door Hollanders gegeven aan inwoners van Gelderland en Overijssel. 10. Van Effen,
De Hollandsche spectator, nr. 161 (1733), pp. 38-39. Zie ook Jobse-van Putten, Eenvoudig
maar voedzaam, p. 211. 11. Jobse-van Putten, Eenvoudig maar voedzaam, p. 111. 12. Zie
(naar aanleiding van de vondst van een leren messchede in de Nederlandse walvisvangstnederzetting
Smeerenburg) over het mes en de messchede als persoonlijk bezit in de
vroegmoderne tijd: Goubitz, ‘Op lage schoenen in de kou’, 1988, p. 91. 13. Slechts twee
keer wordt in de Maassluise boedels melding gemaakt van een messchede met een mes
daarin. Minder zeldzaam lijken kokertjes (diverse materialen) met daarin enkele mesjes of
een mes en een vork.