PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

14
dingen omgingen. Gebruikmakend van begrippen uit de theaterwereld
betoogt Goffman dat mensen bij hun presentation of self al dan niet bewust
het statusverlagende achter de coulissen van de openbaarheid zullen proberen
te verbergen, terwijl het statusverhogende nadrukkelijk aan het publiek
wordt getoond. De plaats waar dit laatste gebeurt noemt Goffman het ‘façadegebied’.
De hier aanwezige voorwerpen vormen de entourage of het
decor. Muren en deuren vormen de grenslijnen tussen het open, publieke
domein en de min of meer gesloten, private ruimten. Naast deze entourage
onderscheidt Goffman een ‘persoonlijke façade’, waartoe onder andere
geslacht, leeftijd, kleding, houding en lichaamsgebaren gerekend kunnen
worden. 6 De scheidslijnen tussen back stage en front stage zijn contextgebonden.
Eenzelfde ruimte kan op sommige momenten als façadegebied fungeren,
terwijl zij op andere momenten als back stage wordt gebruikt, en bepaald
gedrag kan nu eens als passend, dan weer als ongepast worden ervaren.
Aan de historicus de taak om de veranderende verhouding tussen individueel
gedrag en groepsgedrag te onderzoeken. 7 Wij zullen ons hier niet
beperken tot een toetsing van de ‘civilisatietheorie’ ofwel het proces van
toenemende beschaving, verfijning en intimisering zoals Norbert Elias dat
heeft gereconstrueerd aan de hand van een normatieve bron: de etiquetteboekjes.
8 We zouden hier bij de beantwoording van de vraag wat voor
verschillende betekenissen ten grondslag lagen aan het gedrag van de Doesburgers
en Maassluizers niet veel verder mee komen. Hier interesseert ons
niet zozeer het gedrag als zodanig, als wel de contextgebonden connotaties
van dit gedrag. De vraag die in dit onderzoek steeds gesteld zal worden is hoe
de Doesburgers en Maassluizers zich bepaalde gedragsrepertoires en objecten
toe-eigenden en wat voor betekenissen zij daarbij toekenden aan die
gedragsrepertoires en objecten.
Hiermee komt het accent te liggen op een dimensie die in het historisch
onderzoek naar de materiële cultuur onderbelicht is gebleven. Mede dankzij
de computergestuurde bewerking van grote aantallen boedelbeschrijvingen
zijn we nu veel beter dan enkele decennia geleden geïnformeerd over veranderingen
in het bezit van duurzame en minder duurzame consumptiegoederen
bij rijk en arm binnen en buiten de Republiek. 9 De door de onderzoekers
aanvankelijk scherp geprofileerde tegenstellingen tussen volk en elite en
tussen stad en platteland zijn naar de achtergrond verschoven. Bij de interpretatie
van de gegevens gaat men echter nog steeds vrijwel altijd uit van een
statisch cultuurbegrip: men beschrijft de verspreiding van bepaalde voorwerpen
onder verschillende lagen van de samenleving als een vorm van
passieve overdracht van cultuurgoederen; meestal van hoog naar laag, bij
uitzondering andersom. Culturele veranderingsprocessen worden vanuit
die benadering gezien als het resultaat van eenrichtingsverkeer, en de mogelijk
meerduidige, contextgebonden betekenis van het object wordt niet
geproblematiseerd.
Tot op zekere hoogte geldt dit ook voor het onderzoek naar het ‘traditio-