PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

niet was; behang zit vast op de muur en kan dus niet worden verkocht. Het
zal echter niet gangbaar zijn geweest; de muren waren er veel te vochtig
voor. 79 In plaats van tapijten of papier koos men tegeltableaus, schilderijen
en spiegels. 80
Vrijwel alle Maassluizers, alle Doesburgse notabelen en in de tweede
helft van de achttiende eeuw ook de meeste modale en minder vermogende
Doesburgers hadden ten minste één spiegel in huis. Dat de verspreiding in
Doesburg achterbleef bij die in Maassluis, kan moeilijk alleen worden teruggevoerd
op een eventueel verschil in welstand: voor drie stuivers had men al
een (gebruikte) kleine spiegel. Eénkamerbewoners hadden in principe
weinig aan meer dan één spiegel en voor mobiele groepen als de militairen
was een grote spiegel ronduit een onpraktisch bezit. Dat er ook in de huizen
van de Doesburgse elite zelden meer dan vijf spiegels hingen, zal mogelijk
terug te voeren zijn op het formaat en het geringe aantal kamers: net als de
academicus Henricus Schaep, wiens grote spiegel in 1697 op een openbare
verkoping voor 25 gulden van eigenaar wisselde, kozen de Doesburgse notabelen
misschien eerder voor één groot, gedecoreerd en dus kostbaar exemplaar.
In Maassluis had men er in vrijwel elk vertrek ten minste één hangen,
groot of klein, en in verschillende soorten lijsten. Was de grote spiegel voor
de Doesburgse elite in de eerste plaats een statussymbool met vorstelijke
allure, begeerd om het effect dat zij op de ruimte had (een kleine ruimte
veranderde in een grote zaal), voor de Maassluizers was zij misschien nog om
een andere reden belangrijk. De spiegel had immers niet alleen een effect op
de ruimte, ze kwam ook goed van pas bij het spel van zelfpresentatie: het
bood de mogelijkheid tot correctie (en imitatie) van iemands houding en
uiterlijke verschijning. 81
In de zeventiende eeuw kon in Maassluis bij één op de vijf nalaters iets voor
de ramen worden gehangen, en aan het einde van de achttiende eeuw bij
bijna de helft. 82 In Doesburg bleef het bezit van gordijnen aanvankelijk
beperkt tot de notabelen. Pas vanaf de tweede helft van de achttiende eeuw
vinden we ze ook bij een deel van de middengroepen. Bij de minst vermogenden
komen gordijnen nagenoeg niet voor. Beschermden gordijnen tegen
de kou? Dienden zij vooral tegen de inkijk? Of waren ze er om het zonlicht
tegen te houden?
77. Van L[aar], Het groot Ceremonie-boek, 1735, p. 205. 78. Ver Huell, Levensherinneringen,
1996, p. 5. 79. Dit zal overigens minder hebben gegolden voor stadshuizen. Over de wandtapijten
(en hun kwetsbaarheid) zie het deels op (Leidse) boedelbeschrijvingen gebaseerde
artikel: Fock, ‘Kleet den wandt van ’t graft pallais in tapijt’, 1997. Voor Parijs zie Roche, Le
peuple de Paris, 1981, pp. 153-154. 80. De tegeltableaus vormden een nagelvast onderdeel
van het huis en deze komen we dan ook in de inventarissen niet tegen. Maar de vermelding
van grote partijen tegeltjes in enkele Maassluise bedrijfsinventarissen verraden hun aanwezigheid.
81. Roche, Le peuple de Paris, 1981, pp. 155-156. 82. Alle twijfelgevallen zijn
hier buiten beschouwing gelaten. Gekeken is alleen naar vermeldingen als ‘gordijnen voor
de glazen’, ‘glasgordijn’, ‘gordijnen om voor het raam te hangen’.
117