PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

112
en brandewijn vermaekten: hetwelk geduirde totdat savonts om negen uyren
de trom geslagen wierd, dat de herbergen mosten geruymd worden, behalven
van nagt-gasten.’ 66
De ruimte die militairen kregen toegewezen was vastgelegd in het in 1595
opgestelde en in 1643 opnieuw bekrachtigde ‘cedel dienende op de logeringe
van het Krijgsvolck ende betaelinge van de logies-gelden in de frontiersteden’.
Soldaten konden volgens dit document met vier of zes personen in één
kamer worden ondergebracht en hadden slechts recht op één bed per twee
man. De lagere officieren moesten genoegen nemen met één kamer en één
bed. Ritmeesters en kapiteins hadden daarentegen recht op een kamer, een
keuken en twee bedden. 67
Wat betekende het voor Doesburgers om logés in huis te hebben? Het
bracht hun geld op, maar in hoeverre hielden hun bezittingen nog een
symbolische waarde? Een mogelijke aanwijzing vormt een anekdote die de
zeventiende-eeuwse jurist Van Overbeke ten minste twee keer op schrift
stelde: ‘Een Spaensche jongen van 15 jaeren wierdt bij twee arme luyden
ingequaertiert die, niet de pijne waerdt achtende noch haer beste bedt voor
soo een jongen te spreyen, beslooten hem bij haer op een bedde te laeten slaepen.’
68 Kennelijk werd in dit huishouden ‘het beste bed’ niet gebruikt. De
anekdote suggereert echter dat de familie wel bereid was geweest voor een
aanzienlijker gast een uitzondering te maken.
Bij de familie Van de Velde was in 1677 de ‘voorste bezijden kamer’ in
gebruik door een luitenant. De luitenant trof het niet slecht: de kamer was
voorzien van een stookplaats, een kantoor, een ledikant met het nodige
beddengoed en Spaanse stoelen met groene trijpen kussens. Ook aan enige
wanddecoratie was gedacht: aan de muur hingen vier schilderijen en vijf
ingelijste prenten. Voorts stonden er een paar kleine beeldjes: twee hondjes
en een mansbeeldje. De rest van het huis werd bewoond door een weduwe,
haar twee dochters en haar schoonmoeder. Overtollige ruimte was er in het
huis in de Lange Kuiperstraat in elk geval niet. Afgezien van de zijkamer
waren er alleen nog een voorhuis, een keuken, een achterkeuken en een
kamertje boven de achterkeuken. Ook het voorhuis was als woonvertrek in
gebruik, blijkens de aanwezigheid van een lange uittrekbare tafel en een
zestal stoelen. De stookplaats, voorzien van attributen als een kruishaal en
een vuurscherm met vijf deuren om de rookoverlast te beperken, bood de
mogelijkheid om hier tevens te koken.
De weduwe zal vooral uit financiële overwegingen de zijkamer hebben
afgestaan; bij haar overlijden waren vrijwel al haar vaste bezittingen met een
totale waarde van 2683 gulden met hypotheek belast en werden de roerende
goederen publiek verkocht. De opbrengst hiervan bedroeg niet meer dan
350 gulden. Dat de familie betere tijden had gekend, blijkt uit het in 1653
opgemaakte hoofdgeldkohier, waarin Van de Velde met zijn echtgenote en
dienstmaagd in de tweede klasse (met daarin ook een predikant, een school-