PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

12
In beide plaatsen vonden in de loop van de zeventiende en achttiende
eeuw veranderingen plaats in het bezit van duurzame consumptiegoederen:
er kwamen nieuwe soorten meubels bij, in steeds meer huishoudens werden
naast lepels ook vorken aangetroffen, en innovaties uit de Oost zoals koffie,
thee, porselein en sitsen vonden hun weg onder brede lagen van de bevolking.
De achttiende-eeuwers hadden – globaal beschouwd – niet alleen
andere spullen in huis, maar ook meer van alles: meer serviesgoed, meer
linnengoed en meer opbergmeubelen.
Terwijl de Doesburgers blijk geven van een eclectisch cultuurgedrag,
presenteren de Maassluizers zich veel meer als een culturele eenheid; zij
lijken collectief en welbewust keuzes te maken waarmee zij zich onderscheiden
van de stedelingen. Maassluis vormde hierin geen uitzondering; ook in
andere dorpen in de Republiek, en dan met name in de kustgewesten, vond
in dezelfde periode een soortgelijke ontwikkeling plaats. Resultaat was een
veelheid van dorpen met een nadrukkelijk door de dorpsgemeenschap
gecultiveerde dracht en wooncultuur. Deze ontwikkeling, waarnaar voor de
vroegmoderne periode nog niet eerder een breed opgezet empirisch onderzoek
is verricht, wordt wel aangeduid met het begrip ‘traditionalisering’. 1
Dit zou impliceren dat we het veranderingsproces zoals we dat in de steden
zien juist moeten beschouwen als een proces van modernisering. Alvorens
tot een dergelijke vereenvoudiging van de werkelijkheid over te kunnen
gaan, zullen we eerst nagaan of we deze ontwikkeling inderdaad zo mogen
zien. Hiervoor zullen we onderzoeken wat voor betekenissystemen ten
grondslag lagen aan de keuzes van de Doesburgers en Maassluizers.
Doel van dit onderzoek is dus inzicht te krijgen in de groepscodes die
verankerd lagen in het gedrag van mensen in de zeventiende en achttiende
eeuw. Het is niet mogelijk die groepscodes rechtstreeks te achterhalen.
Uitgaande van de veronderstelling dat mensen handelen vanuit een bepaalde
perceptie van de werkelijkheid, moet het echter mogelijk zijn meer
inzicht te krijgen in de belevingswereld van de Doesburgers en Maassluizers
door hun gedrag te bestuderen. 2
Deze studie richt zich op een specifiek terrein van het gedrag in het dagelijks
leven, namelijk op dat van de ‘materiële cultuur’. Het in de mens- en
gedragswetenschappen thans algemeen gangbare begrip ‘materiële cultuur’
wordt hier gedefinieerd als ‘de betekenisvolle manier waarop mensen
omgaan met objecten’. Daarmee wordt in deze studie bewust een dynamisch
cultuurbegrip gehanteerd. Dit betekent dat we ervan uitgaan dat de betekenissen
die mensen toekennen aan voorwerpen en andere vormen van cultuur
niet noodzakelijkerwijs overeen hoeven te komen met de betekenissen die
hun door anderen worden aangereikt; bij de overdracht van cultuurvormen
– of het nu gaat om voorwerpen of om bepaalde gedragsrepertoires – vindt
altijd een proces van toe-eigening en transformatie plaats. 3
Zo maakten zowel de vissers in Maassluis als de in Doesburg gelegerde
militairen kennis met een nieuwe en veelbesproken (dus direct van allerlei