PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

106
zie kleurafbeelding
op p.135
huis. In het laatste kwart van de achttiende eeuw neemt het aantal vermeldingen
weer af en komen we bij één op de drie nalaters uit deze groep een
notenhouten bergmeubel tegen. Waren er in deze periode in het vissersdorp
ook onder de andere lagen van de bevolking diverse huishoudens te vinden
met een notenhouten linnenkast, in Doesburg bleef een dergelijk bezit voorbehouden
aan de elite.
In de loop van achttiende eeuw kreeg de linnenkast een andere plaats in
huis. Stond het meubel in de zeventiende eeuw dikwijls in het voorhuis of,
wanneer het voorhuis als werkruimte diende, in een van de kamers op de
begane grond, in de achttiende eeuw zou het vaker een plaats op een van de
bovenkamers krijgen. De familiebezittingen verschoven dus van het meer
publieke voorhuis naar een domein waar alleen genodigden kwamen.
Boedelbeschrijvingen uit andere plaatsen doen vermoeden dat deze verschuiving
ook elders plaatsvond. In de late achttiende eeuw zou de linnenkast
weer naar de benedenverdieping zijn verhuisd. 60 Van deze laatste verschuiving
zijn in de Maassluise boedels geen duidelijke aanwijzingen te vinden.
Misschien moest de linnenkast in sommige huizen plaatsmaken voor het
bureau, dat als innovatie in de mooie kamer op de bovenverdieping een plaats
kreeg. Op de kraamkamer zoals die door Dirk Langendijk (1748-1803) is afgebeeld,
is zo’n bureau te zien, overigens samen met de wat weggestopte linnenkast.
Het bureau is een interessante innovatie, omdat het hier een meubelstuk
betrof dat voor iets heel anders gebruikt werd dan waarvoor het eigenlijk bestemd
was. De per vertrek opgemaakte Maassluise inventarissen laten zien
hoe de laden van dit schrijfmeubel werden volgestopt met luiergoed, mooie
stofjes, gordijnen en snuisterijen als waaiers en handschoenen; een ‘zakelijk’
meubel werd dus op een ‘huiselijke’ manier gebruikt. Het is verleidelijk om
het bureau te beschouwen als de tegenhanger van het comptoir of het kantoortje:
behoorde het kantoortje tot de mannenwereld, het bureau was het
nieuwe privé-domein van de vrouw.
Het is interessant om te zien wie precies tot de bureaubezitters behoorden.
Welgeteld vijf exemplaren zijn er te vinden onder de Doesburgse nalaters:
de eerste drie bij twee academici (1764 en 1793) en een legerofficier
(1788), de laatste twee bij gezeten middenstanders: een bakker (1796) en een
textielhandelaar (1798). Het bureautje van de textielhandelaar werd geschat
op tien gulden, het exemplaar van de bakker op maar liefst veertig gulden.
Een snelle blik op de inventaris van de bakker wekt de indruk dat het hem
goed ging als leverancier van brood voor de stad, voor de Fransen en voor de
Hessische troepen: hij bezat huizen ter waarde van achtduizend gulden, zestien
stuks vee, enkele stukken land en een aardige verzameling huisraad. Het
is wel de vraag of de vertrekken waar het bureautje werd neergezet ook comfortabel
genoeg waren om er langere tijd in door te brengen.
In Maassluis zijn er acht nalaters met een bureau: twee in de jaren zestig,