WERKEN MET COMPETENTIES - Universiteit Twente

36 Hoofdstuk 3
In de tweede betekenis van competentie is deze een tamelijk ongrijpbaar
persoonlijkheidskenmerk. Vanuit dit persoonskenmerk worden arbeidshandelingen
en uiteindelijk arbeidsprestaties gerealiseerd.
Competentie als brede vaardigheid vertoont veel overeenkomst met het begrip
(sleutel)kwalificatie. Het kwalificatiebegrip verwijst naar kennis, vaardigheden
en attituden die behoren tot de essentie van een beroep of beroepsgroep met de
mogelijkheid ook in andere functies of carrières te worden ingezet (zie Van
Zolingen, 1995). Deze betekenis van competentie wint in het Nederlandse
beroepsonderwijs aan betekenis. Zo wordt in het advies van de Adviescommissie
Onderwijs en Arbeidsmarkt (ACOA, 1999) competentie omschreven als: het
vermogen van een individu om in situaties (arbeids- en beroepssituaties, maar
ook leer- en opleidingssituaties of maatschappelijke situaties) adequaat te kunnen
handelen. Competentie wordt in het advies beschouwd als holistisch handelingsregulerend
vermogen. In de definitie van competentie als brede vaardigheid
wordt “breed” gezien als een cluster van samenhangende kennis, vaardigheden
en attituden noodzakelijk voor beroepsuitoefening.
De laatste twee genoemde betekenissen hebben hun oorsprong in het behaviourisme,
waarbij men er van uitgaat dat het menselijk gedrag volgens bepaalde
wetmatigheden verloopt en onder gecontroleerde omstandigheden te beïnvloeden
valt. In latere psychologische inzichten is met name de mate van
“determinatie” voortdurend onderwerp van discussie geweest. Echter een zekere
mate van voorwaardelijkheid is overeind gebleven. In de laatste twee competentiebetekenissen
van Thijssen is dit zichtbaar. Competentie wordt daarin
gezien als iets dat in zekere mate bepalend is voor het uiteindelijk menselijk
gedrag of de uiteindelijke menselijke prestaties.
Een belangrijke overeenkomst in de definities is dat competentie een soort
vaardigheid is en het kunnen handelen betreft. De begrippen “vaardigheid” en
“competentie” worden daardoor vaak opgevat als synoniemen.
3.2.1 Vaardigheid en competentie
Vaardigheid wordt in het Engelse taalgebied als synoniem gebruikt voor
competentie (Attewell, 1990). De Webster's dictionary hanteert de volgende
betekenis van skill:
1a) the ability to use one's knowledge effectively and readily in execution or
performance;
1b) dexterity or coordination especially in the execution of physical tasks;
2) a learned power of doing something competently: a developed aptitude or
ability.
Attewell spreekt van twee dimensies die in de betekenis van het begrip skill
voor onduidelijkheid zorgen. De term omvat zowel mentale als fysieke