WERKEN MET COMPETENTIES - Universiteit Twente

34 Hoofdstuk 3
benadering ligt het accent op de input van het handelingsproces. Iemand
beschikt over competenties, die hem in staat stellen te handelen.
Competentie kan daarom opgevat worden als output-kenmerk of als input-kenmerk.
Het gebruik van aanpalende begrippen als “performance”, “ability”, “vermogen”
en “bekwaamheid” illustreert dit verschil. Om te kunnen onderzoeken
wat competenties zijn, moeten deze opgevat worden als eigenschappen van een
persoon en als voorwaarden tot handelen. De holistische benadering maakt
echter duidelijk dat dit niet mag leiden tot het uiteenrafelen van voorwaarden
voor handelen in kennis, vaardigheden en attitudes, omdat dit ten koste gaat van
de eenheid en contextgebondenheid van handelen. Door dit risico wordt in de
holistische benadering competentie vooral gezien als aangetoonde bekwaamheid
tot handelen en niet als voorwaarde voor handelen.
Er is een spanningsveld waarneembaar. Om zo dicht mogelijk bij de werkelijkheid
op te leiden en competenties te meten is een holistische benadering
gewenst. Maar om te kunnen meten en opleiden moet zo gedetailleerd mogelijk
de inhoud van de competenties worden omschreven. Dit is met name het geval
bij complexe handelingen. Er moet aan bepaalde voorwaarden worden voldaan
om deze te kunnen uitvoeren, bijvoorbeeld het beheersen van deelhandelingen.
Hierdoor komt het holistisch karakter onder druk te staan.
Ondanks de verschillen tussen een holistische en analytische benadering worden
in beide benaderingen competenties opgevat als voorwaarden tot handelen. Dit
wordt duidelijk wanneer de inhoudelijke betekenis losgemaakt wordt van het
meten en het leren. Competenties zijn hoe dan ook nodig om te kunnen
handelen en moeten daarom als voorwaarden beschouwd worden. Wat rest is
een verschil in abstractieniveau.
Verschillen in abstractieniveaus hangen samen met het verschil tussen
generieke en specifieke competenties. Hoe abstracter de formulering, des te
breder de toepasbaarheid en vice versa. De mate van abstractie wordt bepaald
door de context van handelen. Competenties kunnen niet zo abstract worden
geformuleerd dat de context van het handelen verdwijnt. De context van
handelen kan ook niet zo smal zijn gedefinieerd dat geen analogieën met andere
situaties meer gemaakt kunnen worden. Deze analogieën bepalen de mate
waarin competenties getransfereerd kunnen worden. Het kunnen transfereren
van competenties is een belangrijke voorwaarde voor flexibele competentie.
Competenties moeten daarom zodanig geformuleerd zijn dat ze een zekere
generalisatiebreedte hebben.