WERKEN MET COMPETENTIES - Universiteit Twente

24 Hoofdstuk 2
zij voldoet aan alle performance criteria die op nationaal niveau zijn vastgesteld.
Het bleek noodzakelijk deze criteria buitengewoon scherp en specialistisch te
formuleren om de kwaliteit van de kwalificatie te kunnen waarborgen. Ook
moesten “range and knowledge statements” worden toegevoegd om de handelingscontext
aan te duiden en de inhoud te verduidelijken. In de assessment
bleken nog steeds verschillende interpretaties mogelijk. Daarom zijn tenslotte
“assessment requirements” opgesteld. Dit heeft een onoverzichtelijke hoeveelheid
documentatie gegeven (Wolf, 1998). Al met al heeft de ontwikkeling van
NVQs een flexibel systeem op macroniveau opgeleverd, maar in de praktische
uitwerking op meso- en microniveau is het moeilijk te hanteren.
2.4.2 Van meso- naar microniveau: naar individuele performance
Het mesoniveau betreft het curriculum zoals dit in onderwijsinstellingen wordt
uitgevoerd. Flexibiliteit wordt op dit niveau met name gekenmerkt door de
toepassingsbreedte van het geleerde, bijvoorbeeld van kwalificaties. In Duitsland
en Nederland is het beroepsonderwijs inhoudelijk verbreed door kwalificaties
te formuleren die in meerdere contexten gebruikt zouden kunnen worden
(Reetz, 1989a; 1989b; Van Zolingen, 1995). Daarbij is in eerste instantie sterk
ingezet op het ontwikkelen van brede sleutelkwalificaties en later op het
ontwikkelen van handelingscompetentie. Hoewel kwalificatie en competentie in
betekenis sterk op elkaar lijken, is de eerste voornamelijk verbonden met het
opleidingsproces en de tweede voornamelijk aan het totale menselijke potentieel
tot handelen (Hövels & Römkens, 1993; Odenthal, 2000). Flexibiliteit van
sleutelkwalificaties ligt volgens Van Zolingen (1995) in twee dimensies: plaats
(horizontaal) en tijd (verticaal). Het aanbrengen van een horizontale dimensie in
sleutelkwalificaties betekent voor het onderwijs dat kennis en vaardigheden
zodanig worden verbreed dat deze te gebruiken zijn in nieuwe en onbekende
situaties danwel snel verworven kunnen worden. Hieraan gekoppeld is de
verticale dimensie doordat door de verbreding in het onderwijs de ontwikkeling
en toepassing van kennis en vaardigheden gedurende de gehele loopbaan
gefaciliteerd wordt.
In Nederland is de poging om het beroepsonderwijs te flexibiliseren door
middel van sleutelkwalificaties gestaakt. In 1998 adviseert de Onderwijsraad
het begrip sleutelkwalificaties te vervangen door het begrip competenties.
Competenties bevinden zich bij uitstek op het microniveau. De aandacht
verschuift van het niveau van het curriculum naar het niveau van het handelen
van individuen. De Onderwijsraad stelt voor een viertal competentieclusters te
hanteren: beroepscompetenties, leercompetenties, loopbaancompetenties en
burgerschapscompetenties. De AdviesCommissie Onderwijs en Arbeidsmarkt
(ACOA) (1999) neemt dit advies over en koppelt dit aan het proefschrift van
Onstenk (1997). In het ACOA-advies en ook in het latere, meer uitgewerkte,
advies van de COLO (2000) is echter weinig meer te merken van de beoogde