WERKEN MET COMPETENTIES - Universiteit Twente

10 Hoofdstuk 2
politiek) worden competentie-eisen gesteld met betrekking tot het microniveau
van individuele werknemers. Er wordt politieke druk uitgeoefend op werknemers
dat zij inzetbaar zijn, hun loopbaan ontwikkelen en voortdurend hun
competentierepertoire aanpassen en verbeteren. Het mesoniveau betreft de
werkgevers. Ook zij doen een beroep op competenties op microniveau. In veel
gevallen betekent flexibiliteit voor hen, het flexibel kunnen inzetten van Human
Capital, waarbij werknemers snel kunnen worden ingezet, maar ook snel weer
kunnen afvloeien indien dit nodig is. In termen van competenties is vooral de
vraag naar specifieke competenties en daarnaast naar leer- en aanpassingsvermogen
ten behoeve van productiviteit in de toekomst opvallend. Flexibiliteit
betekent een beperkte mate van autonomie van werknemers en weinig ruimte
voor complexe competenties die een beroep doen op het doorgronden van informatie
en inzicht.
In het onderwijssysteem kan flexibiliteit eveneens op verschillende niveaus
worden beschouwd. Het betreft hier het systeem van beroepsonderwijs. Op
macroniveau heeft flexibiliteit betrekking op een stelsel van kwalificaties, dat
makkelijk toegankelijk is voor leerlingen en waarbij de kwalificaties als losse
bouwstenen beschouwd kunnen worden, waarmee leerlingen hun eigen onderwijsloopbaan
kunnen vormgeven. Op microniveau dienen de kwalificaties duurzaam
te zijn, dat wil zeggen in verschillende contexten inzetbaar en in de
toekomst bruikbaar. Op mesoniveau wordt in dit kader een curriculum voorzien
dat brede inzetbaarheid waarborgt. In eerste instantie ging de aandacht uit naar
het kwalificeren voor meerdere gebruikscontexten, hetgeen meerdere beroepen
en functies kon betekenen. De aandacht verschuift echter naar het handelen
binnen de beroepspraktijk, waarbij tevens het begrip competentie werd
geïntroduceerd. Na deze wending wordt van de individuele leerling op microniveau
gevraagd dat deze over flexibele competenties beschikt, die hem in staat
stellen in wisselende situaties adequaat te handelen. Het principe van transfer
speelt hierin een belangrijke rol, hetgeen besproken wordt in paragraaf 2.5.
Het is opvallend hoe beide systemen elkaar op het microniveau raken, waar het
de individuele flexibele competentie betreft. In het arbeidssysteem wordt vooral
waarde gehecht aan beroepsspecifieke competenties. In het onderwijs wordt de
voorkeur gegeven aan beroepsspecifiek opleiden, vanwege het belang van het
leren in context. Vanuit het perspectief van flexibel functioneren op de
arbeidsmarkt betekent dit dat de kern van een individueel competentierepertoire
dient te bestaan uit competenties voor werk. Flexibiliteit wordt in beide
systemen in ieder geval nagestreefd door naast competenties voor werk
competenties toe te voegen met betrekking tot a) een loopbaan kunnen vormgeven
en b) zich blijvend kunnen ontwikkelen ten behoeve van het werk
(Figuur 2.1) (Onderwijsraad, 1998). Onduidelijk is of contextoverstijgende
competenties in het kader van werk te weinig aandacht krijgen. Onderzocht
moet worden of generieke competenties een extra dimensie aan flexibiliteit
zouden kunnen geven, omdat deze de autonomie van individuele werknemers