WERKEN MET COMPETENTIES - Universiteit Twente

2 Hoofdstuk 1
maar ook andere disciplines zijn nodig om de onderzoeksvragen te beantwoorden.
In dit hoofdstuk worden de onderzoeksvragen ingeleid. In paragraaf 1.2 wordt
gesteld dat competenties geplaatst moeten worden in het perspectief van een
aantal ontwikkelingen, waarbinnen flexibiliteit een belangrijke rol speelt. In
paragraaf 1.3 zal de identificatieproblematiek rond competenties aan de orde
worden gesteld. Dit wordt gevolgd door de onderzoeksvragen en de opzet van
dit proefschrift (paragraaf 1.4).
1.2 Competenties in perspectief
De vraag naar competenties voor werk moet geplaatst worden in de context van
snelle technologische, economische, sociale en culturele veranderingen van de
laatste decennia. Geconstateerd kan worden dat deze context een weerslag heeft
op het onderwijs- en arbeidssysteem. Deze kan in algemene zin samengevat
worden in de eis van flexibiliteit, welke geuit wordt in de richting van zowel
onderwijs en arbeidsmarkt als individuele werknemers (Nijhof & Streumer,
1994a; Nieuwenhuis, Nijhof, & Heikkinen 2002). Om werk nu en in de
toekomst te kunnen uitvoeren worden competenties noodzakelijk geacht. De
wijzigingen in de context is van invloed geweest op werk en competentie-eisen.
Deze context is daarnaast van invloed op de belangstelling voor het begrip
“competenties” als zodanig.
1.2.1 Competenties en flexibiliteit
Het bepalen van competentie-eisen is een belangrijke input voor onderwijsinhoudelijke
vernieuwing. Deze vernieuwing is noodzakelijk om de taak –toekomstige
werknemers voorbereiden op werk– naar behoren uit te kunnen
voeren. Het begrip “werknemer” dient ruim te worden opgevat. Het omvat niet
alleen de traditionele werknemer met een arbeidscontract, maar ook zelfstandigen
of ondernemers, die in feite werk (aan)nemen van klanten.
In de voorbereiding op de arbeidsmarkt dient reeds rekening te worden
gehouden met snelle veranderingen in de sociaal-economische context, die
invloed hebben gehad op een deel van het arbeidssysteem. Een deel van de
arbeidsorganisaties kan slechts overleven door snelle veranderingen in de vorm
van innovaties. Voor hen is voortdurende innovatie een belangrijke
concurrentiestrategie geworden (Drucker, 1969). Hierdoor wordt een groot
beroep gedaan op zowel de flexibiliteit van arbeidsorganisaties als op die van
individuele werknemers. Het onderwijs en met name het beroepsonderwijs dient
responsief te zijn ten aanzien van de veranderingen, zodat het onderwijs qua
inhoud en organisatie snel kan worden aangepast aan de nieuwe eisen en waar
mogelijk hierop zelfs kan anticiperen (Geerligs, 1999). Voor wat betreft de