rapport - Universiteit Antwerpen

Monitoraat op Maat – Academisch Nederlands 9
Spelling
De vaststellingen in de literatuur over de spelvaardigheid van studenten lopen uiteen. In de media
verschenen de laatste jaren alarmerende berichten over de zwakke spelvaardigheid van
eerstejaarsstudenten naar aanleiding van spellingstoetsen en –onderzoek. Elders stelt men vast dat
spelfouten in vergelijking met andere taalkwesties een relatief kleine foutencategorie uitmaken. Het
verschil in interpretatie lijkt voor een gedeelte samen te hangen met de manier van toetsen. Studenten
hebben – terecht of onterecht – een groot vertrouwen in hun spelvaardigheid. Enkel allochtone
studenten noemen spelling een groot obstakel bij schriftelijke taken. De vooropleiding blijkt ook een
bepalende factor bij de spelvaardigheid.
Net zoals voor grammatica en correct woordgebruik scoren studenten op taaltoetsen (Vrije Universiteit
Amsterdam, Erasmus Universiteit Rotterdam, Hogeschool Rotterdam, Pabo-opleiding) gemiddeld zeer
slecht voor spelling (o.a. Grezel, 2007 en Van Twillert, 2008). Bij de invoering in 2006 van een
verplichte spelling– en taaltoets in de Nederlandse lerarenopleiding voor instromende studenten,
haalde 86% van de studenten een onvoldoende. Ondanks de kritiek op de toets over ‘moeilijke’
testonderdelen zoals het afbreken van woorden (verlang-en: juist of fout?), de expliciete bevraging
naar regels (De officiële naam van een feestdag (bijvoorbeeld pasen) schrijven we met een kleine
letter: juist of fout?), en de hoge norm om te slagen, bevestigde de score voor velen het algemene
gevoel dat de spelvaardigheid van afgestudeerden in het voortgezet onderwijs te wensen overlaat.
Voor de afnemers van de taaltest aan de Vrije Universiteit van Amsterdam blijkt dat vooral uit fouten
tegen eenvoudige woorden zoals ‘onmiddellijk’. Er wordt geen melding gemaakt van significante
verschillen in score tussen de studenten volgens taal- of studieachtergrond. De zwakke resultaten
kregen de afgelopen jaren uitgebreid aandacht in de media (o.a. Lesaffer, 2008 en Van Twillert 2009).
Ook onderzoekers van de Artevelde Hogeschool zien het aanvoelen bevestigd dat de spelvaardigheid
achteruitgaat. In een dictee om de spelvaardigheid van eerste- en tweedebachelorstudenten in het
hoger onderwijs te testen, presteerden de deelnemers nog slechter dan men had verwacht (Vrijders,
2007 en Herbots, 2008). Uit de foutenanalyse van het dictee blijkt dat studenten vooral fouten maken
als ze een regel moeten toepassen zoals:
- het wel of niet schrijven van een hoofdletter (schrijf niet ‘Oost-vlaming’ maar ‘Oost-Vlaming’)
- de tussen-n (niet ‘groentenschotel’ maar ‘groenteschotel’)
- het liggend streepje (niet ‘anti-sociale’ maar ‘antisociale’).
- de werkwoordspelling (niet ‘vindt jij’ maar ‘vind jij’ en niet ‘gefaxed’ maar ‘gefaxt’)
De meeste fouten werden gemaakt tegen de werkwoordspelling. De onderzoekers stellen vast dat
studenten met een ASO-opleiding significant beter scoren dan studenten uit het TSO.
Uit onderzoek van het Huis van het Nederlands Brussel (2006) blijkt eveneens dat studenten de
meeste fouten maken tegen de spelling van het werkwoord: 22% van de studenten schrijft minstens
één werkwoordfout bij het schrijven van een motivatietekst. In een reeks van 18 onderzochte
foutencategorieën komen de werkwoordfouten daarmee echter pas op de tiende plaats. Andere
spelfouten zoals verkeerde spelling van de open en gesloten lettergrepen, komen nog verder in de
rangschikking.
In onderzoek naar de functionele geletterdheid bij eerstejaarsstudenten van de Lessius Hogeschool
komen de onderzoekers tot vergelijkbare vaststellingen (Peters en Van Houtven, 2009). In een
samenvattend verslag bij drie artikels halen de studenten gemiddeld een goede score voor spelling.
De meest frequente fouten werden gemaakt tegen de werkwoordspelling en de juiste keuze tussen
ei/ij.
Zowel Baltzer et al. (1989) en Daems et al. (1991) stellen bij de beoordeling van de spelling in een
geschreven tekst vooral problemen vast met de interpunctie. Daarnaast blijkt er een verband te
bestaan tussen de spelvaardigheid en de (voor)opleiding: het ASO/VWO levert betere spellers dan het
TSO/HAVO.
© Universiteit Antwerpen – LINGUAPOLIS
LINGUAPOLIS werd bekroond met het Europees Label voor Innovatief Talenonderwijs 2009.