rapport - Universiteit Antwerpen

Monitoraat op Maat – Academisch Nederlands 42
7 Een taalbrug naar het hoger onderwijs
Waar knelpunten worden vastgesteld rijst de vraag naar oplossingen. Zowel in het middelbaar
onderwijs als in het hoger onderwijs worden er diverse inspanningen geleverd om de doorstroming te
verbeteren. Met dit verkennend onderzoek willen we een brug helpen slaan tussen beide
onderwijsniveaus. Bij wijze van conclusie formuleren we daarom enkele aanbevelingen.
Deze vloeien eerst en vooral voort uit de vaststellingen van dit onderzoek: talige knelpunten bij
instromende generatiestudenten 11 , talige verwachtingen binnen de opleidingen en verwachte
competenties bij het begin van een studieloopbaan in het hoger onderwijs. We nemen bovendien de
suggesties mee die naar voren kwamen in een focusgesprek op 28 mei 2009 met leerkrachten uit de
derdegraad ASO, TSO en KSO uit de grootstedelijke omgeving van Antwerpen. En ten slotte laten we
de praktijkervaring van het Monitoraat op maat meespreken in de vorm van de screenings
schriftelijke taalvaardigheid van eerstejaarsstudenten en persoonlijke taaltrajecten van studenten die
ondersteuning kregen.
Uiteindelijk luidt de kernvraag: hoe kan de taalontwikkeling van de leerling bevorderd worden zodat de
doorstroom naar het hoger onderwijs vlotter verloopt?
De aanbevelingen kaderen in het taalbeleid van de school. Daarbij gaan we ervan uit dat
taalontwikkeling als deel van de algemene ontwikkeling van een jongere een gedeelde zorg is: taal
evolueert immers dankzij impulsen uit de (school-)omgeving. Als zodanig overstijgt de taalontwikkeling
van een jongere het vak Nederlands, ze speelt zich ook af buiten de schoolmuren. Leerkrachten
Nederlands kunnen daarom onmogelijk cavaliers seuls spelen, maar als expert kunnen ze wel een
specifieke taak opnemen bij de zorg voor het taalbeleid. We sluiten nauw aan bij de richtlijnen voor
een taalbeleid zoals vooropgesteld door deskundigen secundair onderwijs (o.a. Daems, 2008,
Schrauwen, 2008 en Hajer en Meestringa, 2009).
Hierna behandelen we achtereenvolgens de rol van de taalomgeving (met o.a. taalgericht
vakonderwijs), de impuls vanuit het vak Nederlands (vakgericht taalonderwijs) en het aandeel van de
taalleerder (medeverantwoordelijkheid en attitude). We vertalen onze praktijkervaring met
instromende studenten naar aanbevelingen voor het middelbaar onderwijs.
De rol van de taalomgeving
Op het Monitoraat op maat is duidelijk dat de taalbegeleiding maar effectief kan zijn als de student de
aangeleerde en ingeoefende taalvaardigheid daarna in zijn studiegebied herkent en praktisch kan
toepassen. We merken ook dat beginnende studenten in de eerste plaats onzeker zijn over de
verwachtingen op het vlak van taal. Ze willen vooral weten hoe hoog de lat voor taal ligt en of ze wel
aan de vereisten zullen voldoen. Ze voelen zich gesteund door goede modellen. Op het Monitoraat
op maat streven we ernaar de academische taalontwikkeling in te bedden in de academische context
van de betrokken student.
Het spreekt vanzelf dat de taalontwikkeling het best evolueert in een optimale taalomgeving. Een
aanzienlijk deel van de taalomgeving van de jongere valt binnen de schoolomgeving. Alle
leerkrachten, maar ook pedagogische begeleiders, administratief personeel, prefecten en directie
maken er deel van uit. Op het vlak van taal hebben zij diverse functies:
- klankbord en stimulator (= inhoud): redeneren, discussiëren, doorvragen,
betekenisonderhandeling;
- model (= vorm): eigen taal in communicatie en schriftelijk werk verzorgen;
- norm (=attitude): verzorgd taalgebruik expliciet verwachten.
11 Een generatiestudent is een student die voor het eerst is ingeschreven in het eerste jaar van een
basisopleiding in het Vlaams hoger onderwijs en op 1 februari nog steeds ingeschreven is.
© Universiteit Antwerpen – LINGUAPOLIS
LINGUAPOLIS werd bekroond met het Europees Label voor Innovatief Talenonderwijs 2009.