Inventaris - Nederlands Architectuurinstituut

Inleiding
Rijksadviseur en architect van de Rijksmuseumgebouwen 3
Vanaf 1874 was Cuypers betrokken bij het bouwbeleid van de Rijksoverheid. In
1874 werd hij lid van het college van rijksadviseurs voor de Monumenten van
Geschiedenis en Kunst. 4 En in 1876 volgde zijn benoeming als architect der
Rijksmuseumgebouwen 5 . Hij werd op 12 juli 1876 bij Koninklijk Besluit niet
alleen benoemd tot architect van het Rijksmuseum te Amsterdam maar tot
(ambtelijk) architect der Rijksmuseumgebouwen. Dit hield in dat Cuypers
voortaan verantwoordelijk was voor de bouwkundige staat van alle musea in
Nederland. Als bouwkundige was hij vanaf dat moment officieel verbonden aan
de afdeling
Kunsten en Wetenschappen van het Ministerie van Binnenlandse Zaken, die
geleid werd door zijn vriend Victor de Stuers.
De positie van Cuypers als rijksarchitect is zeer moeilijk te definiëren.
Beoordeeld naar het aantal nieuwbouwprojecten van zijn hand was zijn
werkzaamheid als rijksbouwkundige gering: hij realiseerde in een ambtelijke
loopbaan van 45 jaar niet meer dan drie complete gebouwen, waarvan er
3
Uit: Peet, De Rijksbouwmeester, 1995. En Tillema, Schetsen uit de
Geschiedenis van de Monumentenzorg in Nederland, 1975.
4 Uit: Tillema, Geschiedenis Monumentenzorg, 1975, p. 267. ‘Op instigatie van de
Minister van Binnenlandse Zaken mr. J.H. Geertsema Czn. werd bij Koninklijk
Besluit van 8 maart 1874, no. 14, ingesteld het College van Rijksadviseurs voor
de Monumenten van Geschiedenis en Kunst. Door de regering werd dit college
opgedragen, gevraagd of ongevraagd, advies uit te brengen ‘omtrent de
maatregelen, vereischt tot het behoud van gebouwen of voorwerpen, welke
voor de vaderlandsche geschiedenis of kunst belangrijk zijn, zoodanige
voorwerpen op te sporen, en daarna, voor zoo ver zij aan openbare instellingen
toebehooren, een inventaris op te maken en bij te houden;...’ Voorts, ‘... des
gedaen omtrent de historische en kunstverzamelingen van het Rijk aan de
Regeering de noodige voorstellen te doen,....’ Tenslotte, ‘aan haar advies uit te
brengen over de plannen en hunne uitvoering betreffende oprigting of
herstelling van gebouwen, geheel of gedeeltelijk ten koste van het Rijk
ondernomen’. Een trits van drie zeer uiteen lopende taken: monumentenzorg,
museumwezen, rijksgebouwen.
Tot adviseurs werden benoemd mr. C. Fock (voorzitter), dr. C. Leemans
(ondervoorzitter), jhr. mr. Victor de Stuers (secretaris), de architecten P.J.H.
Cuypers en prof. E. Gugel, de Haarlemse gemeentearchivaris mr. A.J.
Enschedé, de auteur mr. Carel Vosmaer, de schilder J. Weissenbruch en jhr.
Ortt.
De monumentenzorg betrof vier categorieën: rijksgebouwen, gemeentelijke
gebouwen, gebouwen van kerkelijke gemeenten en gebouwen toebehorende
aan corporatiën of particulieren.
5
De dienst Rijksmuseumgebouwen ressorteerden van 1876-1918 onder het
departement van Binnenlandse Zaken en van 1918 tot 1924 onder het
departement van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen. P.J.H. Cuypers was
van 1876 –1921 architect der Rijkmuseumgebouwen en J.Th.J. Cuypers was
van circa 1885 –1924 waarnemend architect der Rijksmuseumgebouwen. In
1924 zijn de taken overgegaan naar de dienst Rijksgebouwen.
5