Inventaris - Nederlands Architectuurinstituut

Inleiding
verschillende beroepsgroepen ontstond en het vak van aannemer een waar
specialisme werd.
In 1865 vestigde Cuypers zich in Amsterdam en vanuit deze stad kon hij zijn
werkterrein aanzienlijk verbreden. Zo deed hij in 1876 mee aan een besloten
wedstrijd voor het ontwerp van het prestigieuze Rijksmuseum. Zijn ontwerp
werd bekroond en uitgevoerd. In 1885 werd het museum in gebruik genomen.
Inmiddels was hij in 1881 begonnen met de bouw van het Centraal Station in
Amsterdam. In deze werken kwamen de twee beginselen die zo karakteristiek
zijn voor zijn werk tot uitdrukking: het principe van een rationeel gebruik van
bouwmaterialen en het zichtbaar laten van de constructie. Cuypers werd hierbij
geïnspireerd door de ideeën van de Franse architect en theoreticus E.E. Violletle-Duc.
In zijn oeuvre zijn twee perioden te onderscheiden: tot omstreeks 1870
overheersen de vormen ontleend aan de Franse gotiek van de dertiende eeuw.
In de periode na 1870 wordt zijn werk eclectischer. Hij nam toen meer
elementen over uit de Nederlandse gotische tradities en de Hollandse
renaissance. Bij zijn restauraties bouwde hij juist voort op de principes van de
oorspronkelijke stijl, die hij interpreteerde vanuit een negentiende-eeuws
perspectief. Bij de bouw- en herstelwerkzaamheden van kasteel De Haar in
Haarzuilens ging Cuypers, onder druk van opdrachtgever baron Van Zuylen,
hierin zeer ver.
Cuypers had verschillende leerlingen die zijn ideeën verder uitwerkten. Hieronder
waren zijn zoon J.Th.J. Cuypers (1861-1949), E.J. Margry (1841-1891), N.
Molenaar (1850-1930) en J. Stuyt (1868-1934), van wie de activiteiten
voornamelijk op het gebied van de kerkbouw lagen, alsmede K.P.C. de Bazel
(1869-1923), J.L.M. Lauweriks (1869-1932) en H.J.M. Walenkamp (1871-1933).
In 1893 waren bijvoorbeeld de laatste twee genoemde decoratief tekenaars op
het bureau Cuypers. De Bazel werd in 1892, drieëntwintig jaar oud Cuypers’ chef
de bureau. Ook hun archieven berusten veelal bij het NAi. 2
Bestuurder en politicus
Cuypers manifesteerde zich ook als bestuurder en politicus. Van 1888-1889 was
hij voorzitter van de Maatschappij tot Bevordering der Bouwkunst. Zowel in
Amsterdam als in de periode daarna weer terug in Roermond (1897) was hij lid
van de gemeenteraad. Tussen 1903 en 1918 is hij voorzitter van de Commissie
tot het opmaken en uitgeven van een inventaris voor eene beschrijving van de
Nederlandsche Monumenten van Geschiedenis en Kunst. In 1918 is hij korte tijd
voorzitter van de Rijkscommissie van de Monumentenzorg.
2
De archieven van de genoemde architecten berusten alle bij het NAi behalve
dat vanE.J. Margry; dit archief is in beheer bij de familie Margry.
4