Het belang van wederkerigheid… solidariteit gaat niet vanzelf!

Babyboom-generatie heeft
voordeel van grote
omvang…
Ouderen (babyboomers)
extra aanslaan?
Zorgpremies differrentiëren
niet naar leefstijl
…dus is er risicosolidariteit
Veel gezondheidsschade en
hoge leefstijlkosten in de
zorg...
... en minder bereidheid tot
solidariteit bij overige
bevolking
De komende paar decennia, tot 2040, zal de grijze druk en daarmee de
leeftijdsolidariteit nog flink oplopen. Twee bijzondere aspecten hierbij zijn:
- de sterk oplopende levensverwachting, waardoor in de komende decennia
de grijze druk extra oploopt,
- de verwachte extra toename van de overdrachten ten behoeve van de
vergrijzende generatie babyboomers omdat de geboortecohorten uit de
jaren 1946 tot 1956 zo omvangrijk waren. Hierdoor waren tijdens hun
werkzame leven de grijze druk en de zorgpremies laag (bovendien was het
zorgstelsel aanmerkelijk geringer in omvang). Maar de opvolgende
generaties krijgen met het omgekeerde te maken: een hoge grijze druk
(tot een verdubbeling van de huidige druk) met hoge zorgpremies ook
voor de jongere generatie, vooral voor de relatief kleine geboortecohorten
van de jaren na 1970.
Mede gelet op de concentratie van vermogen bij de babyboomgeneratie,
roept dit vragen over de noodzaak en rechtvaardigheid van deze overdrachten
op. Op een aantal gebieden zijn of worden maatregelen getroffen om de
verhouding tussen de jonge en de oudere generaties te herzien. De verhoging
van de AOW-leeftijd raakt ook nog de staart van de generatie van na de
tweede wereldoorlog. De voorgenomen maatregelen in de ouderenzorg
beperken de toegang en verhogen de inkomens- en vermogensafhankelijkheid
van de eigen betalingen.
Leefstijlsolidariteit
Leefstijlsolidariteit is een apart geval, omdat leefstijl tot op zekere hoogte een
eigen keuze is en op zijn minst beïnvloedbaar. In commerciële verzekeringen
staat de standaardbepaling dat schade door eigen toedoen niet tot uitkering
leidt (geen verticale solidariteit). Omdat leefstijl effect heeft op de
zorguitgaven maar geen invloed heeft op de zorgpremie, beïnvloedt leefstijl
dus ook de overdrachten (verticale solidariteit). 5 We weten vrij nauwkeurig
wat de gezondheidseffecten van roken, alcoholgebruik, overgewicht en
weinig bewegen gemiddeld zijn, maar volledig inzicht in de overdrachten die
daar uit voortkomen is er niet. Een feit is de epidemie van welvaartsziekten
zoals diabetes, COPD, hart- en vaataandoeningen en artrose, die in de
komende decennia nog sterk zal uitdijen, en die voor een belangrijk deel aan
leefstijl is gerelateerd. Alleen al het aantal diabetespatiënten neemt toe van
0,8 miljoen Nederlanders nu tot 1,4 miljoen in 2025 6 . De kosten van deze
aandoeningen gaan veel verder dan de behandeling van bijvoorbeeld
diabetes2. De complicaties ervan (voor ogen, nieren en ledematen)
veroorzaken eveneens zeer hoge kosten. Dit zou kunnen leiden tot een
toename van de leefstijlsolidariteit. Metingen van de gevoelens over deze
verticale solidariteit wijzen op minder bereidheid tot solidariteit van niet
rokers en gematigde drinkers van alcohol voor rokers en zware drinkers.
Hun premie mag worden verhoogd en zij zouden behandelkosten geheel of
gedeeltelijk zelf moeten betalen 7 . De inkomenssolidariteit en andere vormen
van risicosolidariteit staan minder bloot aan dergelijke kritiek.
RVZ Het belang van wederkerigheid 29