van der hart.pdf - DSpace at Open Universiteit

juridiaans. Het strijdtoneel rechtstaal 7
gebruik ervan en het verzet ertegen worden beide gevoed door een wortelstelsel van
belangen, waaraan ik de rest van dit hoofdstuk zal besteden.
Sommige van deze belangen, gerechtvaardigd of niet, zullen altijd voeding blijven
geven aan onenigheid over rechtstaal. Belangen kun je niet wegredeneren. Wat wel kan
is overtuigen dat een andere weg tot betere resultaten leidt. Met dat doel snijd ik in het
tweede hoofdstuk de discussie aan over verouderde taalopvattingen die in juridische
kring de ronde doen en die de ontoegankelijkheid van het juridiaans aanwakkeren.
Gelukkig loopt er geen strenge ideologische grens tussen specialisten en leken.
Onder beide groepen zijn er velen die verder kijken dan het groepsbelang. Menig jurist
ziet bovendien in dat begrijpelijk formuleren ook hemzelf iets op kan leveren.
Vereenzelviging van de groep met een bepaald standpunt zou dus misleidend zijn. Toch
komt de grond van het geschil over rechtstaal het duidelijkst naar voren wanneer we
beginnen bij de – al dan niet vermeende – belanghébbenden. Ik bespreek drie
invalshoeken. Welke nevenvoordelen biedt het gebruik van rechtstaal aan de rechter en
de wetgever? Waarom zou de taal van het recht zich moeten aanpassen aan leken? Hoe
wordt de maatschappij door de taal van juristen geholpen of gehinderd?
1.1 Het perspectief van rechter en wetgever
De efficiëntie van vaktaal in professionele communicatie staat buiten kijf. Een
onvermijdelijk gevolg is dat ook buitenstaanders af en toe tegen vaktermen oplopen die
onvervangbaar zijn en waarvoor in de gewone taal geen korte parafrase bestaat. Vaktaal
is in enige mate noodzakelijk voor elke beroepsgroep en daarom valt de beperkte
blootstelling van buitenstaanders goed te verdedigen.
Nu zijn juristen niet zomaar een beroepsgroep. Het recht, het gebied waarover zij
heersen, geniet een hoge mate van autonomie. Het onderhoudt werkbare relaties met de
buitenwereld, maar wenst niet op te gaan in een groter geheel en acht zich in zichzelf
compleet. 11 Voor een gebied dat aanspraak maakt op verregaand zelfbestuur is een
eigen taal goud waard. Zij bindt samen, zij verschaft identiteit, zij belichaamt de
eigenheid van het recht. Het laatste wat men wil is dat buitenstaanders die taal reguleren
of zelfs maar beïnvloeden. Hoe bevoegd of deskundig ook, voor hun is de rechtstaal off
11 Fish 1994. In deze alinea pas ik Fish’ aardrijkskundige metafoor toe op de rechtstaal.