van der hart.pdf - DSpace at Open Universiteit

juridiaans. Conclusie 60
Nederlands. Alle mogelijkheden en onmogelijkheden van het Nederlands zijn in aanleg
op de rechtstaal van toepassing. Desondanks worden er unieke eigenschappen aan
toegedicht, zoals precisie en eenduidigheid. Het gegeven dat betekenis zich aanpast aan
de context brengt echter mee dat precisie, in de zin van scherpe semantische afbakening,
zich aan de controle van de schrijver onttrekt. Hij kan precisie hoogstens benaderen met
beperkt inzetbare middelen, waarvan definities nog het meest effectief zijn. Bovendien
dient hij zich te realiseren dat elke afbakening of herhaling evenzeer het risico inhoudt
van het tegenovergestelde resultaat: verspreiding van imprecisie.
De tweede toegedichte eigenschap, eenduidigheid, ligt als aanname onder de
grammaticale, rechtshistorische en teleologische rechterlijke interpretatiemethoden. De
wet zou één betekenis dragen, die uit de ‘letterlijke tekst’ of uit historische gegevens en
de intentie van de wetgever valt af te leiden. (Rechts)begrippen zijn echter semantisch
onbepaald. Er bestaat geen letterlijke betekenis los van context. Evenmin bestaat er een
‘wil van de wetgever’. De wetgever is een conglomeraat, waarvan de samenstellende
delen elk een eigen wil hebben. Het historische doel van de wet, voor zover dit valt af te
leiden uit gepubliceerde overwegingen, zwijgt over een latere tijd en latere
omstandigheden – juist daarom is rechterlijke interpretatie nodig – noch kunnen wij
deduceren wat de historische wetgever zou hebben gevonden van hem nog onbekende
ontwikkelingen. Eerder dient de rechter zich te richten op de ‘zin der wet’, de meest
zinvolle toepassing in de context van het hier en nu. In tegenstelling tot zijn bedenkers
is de wet zich namelijk wel in de levende werkelijkheid blijven ontplooien.
In verbale communicatie zijn twee fasen te onderscheiden, de fase waarin de
zender de tekst produceert en de fase waarin de ontvanger de gegeven tekst in zich
opneemt. Wat de bedoelingen van de zender ook waren, in de tweede fase is toekenning
van betekenis een zaak tussen ontvanger en tekst. Elke receptie is een interpretatie. Dat
wil niet zeggen dat de zender niets teweegbrengt bij de ontvanger. Taal beïnvloedt het
denken, zo blijkt uit praktijk en experiment. Zo gebruiken juristen taal als instrument
om het denken over het recht te sturen, met het evidente gevaar van confirmation bias
en zelfbevestiging. Wat zij doen is verwant aan het fenomeen ‘framing’, het opdringen
van gewenste connotaties aan de ontvanger door de keuze voor bepaalde bewoordingen.
Juristen willen hun formuleringen nog wel eens ten onrechte als objectief beschouwen,
terwijl elke formulering in werkelijkheid een subjectieve keuze vertegenwoordigt uit