van der hart.pdf - DSpace at Open Universiteit

juridiaans. Inleiding 4
onderling is een onderzoeksgebied waarin andere, deels ook andersoortige thema’s
prevaleren. De keuze voor schriftelijke taal heeft verschillende redenen. Zo doet het
probleem van onbegrijpelijke vaktaal zich bij mondelinge communicatie minder voelen.
De jurist stelt zich beter op de niet-ingewijde gesprekspartner in; hij maakt uit zichzelf
al simpelere zinnen, omdat hij zijn gedachten moet ordenen terwijl hij spreekt; hij heeft
aanvullend de beschikking over intonatie en andere non-verbale indicatoren om zijn
boodschap over te brengen; zo nodig kan hij herhalen, herstellen of opnieuw proberen in
andere bewoordingen. Mondelinge communicatie is meestal ook minder formeel en
minder volledig dan schriftelijke. Niet alles hoeft gezegd. 5 Uiteraard produceert de
wetgever uitsluitend schriftelijke wetten, dus daar is mondelinge rechtstaal sowieso van
secundair belang. De voornaamste reden om alleen wetgever en rechter in het
onderzoek te betrekken is dat zij de hoofdproducenten zijn van het oorspronkelijk
Nederlandstalige geldende recht. Hun stijl en concrete formuleringen leven voort in de
brede stroom van juridische teksten die uitgaat van overheden en particulieren, teksten
waarin verschijnselen als ambtelijke taal en management speak een zeker zo groot
probleem vormen, wat hen minder geschikt maakt als onderzoeksobject. Binnen de
rechtspraak verkeren de hoogste rechters nog in een bijzondere positie. Ofschoon zij
zich qualitate qua eerst tot specialisten richten, leggen hun woorden op elk niveau
gewicht in de schaal. Zij hebben het voordeel dat zij op weg naar de tekst een korter en
eenvoudiger traject afleggen dan de wetgever. De Hoge Raad kan daarenboven nog
putten uit voorwerk van hoge juridische kwaliteit: de conclusie van de procureur-
generaal of advocaat-generaal. Tot nu toe heeft men deze voordelen in elk geval niet
omgezet in beter leesbare teksten. Tenslotte heb ik wetgever en rechter beide in het
onderzoek betrokken, omdat de fundamentele argumenten grotendeels overlappen,
terwijl enkele waardevolle punten logischerwijs slechts bij óf de een óf de ander aan de
orde kunnen komen.
Een laatste opmerking ter inleiding. Ik kon de verleiding niet weerstaan om een
Nederlandse equivalent voor het Engelse begrip legalese te bedenken. Waar het de
bedoeling is om de aandacht te vestigen op uitwassen of om ondoorzichtigheid te
hekelen, spreek ik van juridiaans in plaats van het neutrale ‘(van de) rechtstaal’.
5 Ippel & Heeger-Hertterp 2006, p. 144-145.