van der hart.pdf - DSpace at Open Universiteit

juridiaans. Normen voor geschreven rechtstaal 48
(boete) of ‘voorwaarden ter voorkoming van strafvervolging’ (de ‘transactie’, zelf ook
weer een eufemisme, die wordt ‘aangeboden’). Posner wijst erop, in navolging van
George Orwell, dat wie een eufemisme gebruikt zich het beschrevene ook anders,
minder concreet, voorstelt. Hij neemt afstand van de werkelijkheid, een kwalijke stap
voor wie met normen omgaat. 160
Hier gaan nauwkeurigheid en heldere taal hand in hand. Dat wil niet zeggen dat de
twee nóóit in conflict komen. Regelmatig gaan bij vereenvoudiging nuances verloren.
Wat is dan wijsheid? Welke keuze levert beter recht op? Moeten wij streven naar
maximale precisie, naar dogmatische zuiverheid tot in het laatste detail, ook als alleen
een klein groepje ingewijden deze zuiverheid op waarde weet te schatten? Of zoeken
wij een recht dichter bij de burger, ook al zijn daarin niet alle mogelijke verfijningen
verwezenlijkt? Voor de socioloog John Griffiths was het duidelijk waar we staan en
welke kant we uit moeten: hij noemde in een artikel uit 1984 niet alleen de taal van het
recht onnodig moeilijk, maar ook de concepten die ermee worden uitgedrukt. 161 Of men
deze stelling onderschrijft of niet, in de praktijk zal de afweging van geval tot geval
gemaakt moeten worden en het is zeker niet gezegd dat maximale precisie altijd het
beste resultaat oplevert.
Normen voor geschreven rechtstaal die meer zijn dan voorlopige vuistregels
vereisen theoretisch en empirisch onderzoek naar begrijpelijkheidskenmerken. Dit
onderzoek is weliswaar verricht, maar niet specifiek voor het Nederlands, laat staan
voor de Nederlandse rechtstaal. 162 Ook hier ligt een schone taak voor de taalkunde.
Juristen weten er tenslotte even weinig van als pakweg bankiers of doktoren. 163
Vervolgens is de toegankelijkheid van de tekst maar een deel van het probleem. Zelfs de
helderste formulering legt het af tegen falend conceptueel begrip (zie paragraaf 1.2). 164
160 Posner 1988, p. 308-309.
161 Griffiths 1984.
162 Met steun van het NWO hebben medewerkers van de VU en de UU de Kennisbank begrijpelijke taal
opgezet (www. kennisbank-begrijpelijketaal.nl), een verzameling samenvattingen van internationale
wetenschappelijke onderzoeken met een uitgebreide zoekfunctie. Op 6-11-2011 bevatte de kennisbank
691 artikelen, waarvan 16 op juridisch gebied, alle in het Engels. De Kennisbank gebruikt Engelse
zoektermen. Artikelen over het Nederlandse recht plegen in het Nederlands te worden geschreven. Ik heb
daarom de suggestie gemaild om Nederlandse zoektermen toe te voegen en contact op te nemen met
enkele Nederlandse specialisten.
163 Lentz 2011, p. 30.
164 Anders Van Dunné 1988. Hij gaat ervan uit dat een weldoordachte rechtsconceptie, uitgewerkt in een
heldere dogmatiek, vanzelf duidelijke en begrijpelijke (wet)teksten oplevert.