van der hart.pdf - DSpace at Open Universiteit

3. Normen voor geschreven rechtstaal
juridiaans. Normen voor geschreven rechtstaal 45
La compréhension du droit est un objectif inaccessible, mais toutes les énergies doivent y tendre
malgré tout.
Gérard Cornu 147
De taal van het geschreven recht dat de Nederlandse burger op zich af ziet komen is van
matige kwaliteit. Er valt op dit gebied veel te winnen. Idealiter weet elke jurist hoe
goede rechtstaal eruit ziet en aan welke normen hij zich minimaal te houden heeft,
normen waarover niet één groep heeft beslist maar alle belanghebbenden. Twee partijen
hebben daarbij een bijzondere deskundigheid: juristen en taal- en communicatie-
deskundigen. Voor het schrijven van inhoudelijk correcte juridische teksten is uiteraard
rechtskennis nodig. Over functies, mogelijkheden en onmogelijkheden van taal hebben
juristen echter niet meer te melden dan willekeurige andere beroepsgroepen en net als
alle naïeve taalgebruikers zijn zij gevoelig voor mythes en misvattingen. Het ligt dus
voor de hand dat zij zich laten adviseren door professionals. In de praktijk gebeurt dat
nauwelijks. Het is gemakkelijker om wijdlopig en hermetisch te blijven schrijven, om te
varen op eigen systematiek en eigen gelijk. Gemakkelijker en goed uitvoerbaar, want de
wetgever en de rechter vertegenwoordigen de macht van de overheid. Door de eeuwen
heen hebben zij kunnen communiceren met leken zoals hun dat het beste uitkwam. In
moeilijke taal, want moeilijke taal onderstreept de machtspositie.
Burgers kunnen nergens anders heen, dus moeten zij proberen het bestaande
evenwicht te verstoren. Dat lukt alleen als zij weerklank vinden in de centra van de
macht. In steeds meer landen is dat het geval. Plain English en verwante bewegingen
winnen aan politieke invloed. Nederland moet het vooralsnog doen met goede
bedoelingen en verbeteringen op de grens van recht en bestuur. Het beste voorbeeld
daarvan is de Belastingdienst. 148 In de jaren tachtig vereenvoudigde deze dienst zijn
formulieren en toelichtingen met het begrip van de belastingplichtige als ijkpunt.
Tegelijkertijd werkte men aan ‘klantvriendelijkheid’. 149 De operatie kreeg bovendien de
wind in de rug door nieuwe, voor de burger minder gecompliceerde belastingwetgeving
147 Cornu 2001.
148 Lenz 2011, p. 30 noemt naast de Belastingdienst de gemeente Zeist als voorbeeld.
149 In die jaren ontstond de merkwaardige gewoonte om publieke organen als bedrijven te zien en de
burger als klant. Een generatie later zijn we daar nog steeds niet van af.