van der hart.pdf - DSpace at Open Universiteit

juridiaans. De mogelijkheden en onmogelijkheden van de vaktaal van het recht 37
de loop van de eeuwen behoorlijk heeft bewezen. De rechter zoekt de duiding die aan
hem en, naar zijn inzicht, aan een gemiddelde competente rechter het meest
waarschijnlijk voorkomt. De partij voor wie de rechterlijke wetsduiding nadelig uitpakt
kan deze meestal in tweede of derde instantie bestrijden; het gezag van de rechtspraak
legitimeert de laatstgekozen interpretatie. 114 Uiteindelijk maakt het weinig verschil of
men ‘de betekenis’ ziet als fictief of als theoretisch kenbaar. De rechtsfilosoof Ronald
Dworkin postuleerde één kenbare juiste uitkomst voor elke rechtsvraag, maar alleen de
fictieve Hercules, de volmaakte rechter, zou in staat zijn deze altijd te vinden. 115
Blijkbaar is Hercules ook taalkundige.
2.4.1 Grammaticale interpretatie
Bij de grammaticale interpretatiemethode zoekt de rechter naar ‘de letterlijke betekenis’
van de wettekst. Dat lijkt in strijd met de wetenschap dat de betekenis van woorden en
constructies gaat schuiven, zodra ze in een nieuwe context terechtkomen. 116 Men kan
zelfs, met Witteveen, stellen dat woorden pas betekenis krijgen in context, in een
concrete leessituatie. 117 Het aanlokkelijke idee van een letterlijke betekenis waar
niemand omheen kan houdt dan ook alleen stand als abstractie. Het sneuvelt zodra de
tekst contact maakt met de wereld. 118 En dat is nu net het moment van
betekenistoekenning. De grammaticale interpretatiemethode is dus ongeschikt om een
regel te verduidelijken, omdat zij juist te hulp wordt geroepen waar zij niets meer te
melden heeft. 119 Dit besef bracht Richard Posner tot zijn vernietigende typering van
grammaticale interpretatie: de Plain Meaning Fallacy. 120
Woordenboekdefinities bieden geen uitkomst. Zij normeren niet (behalve voor het
spel Scrabble), zij bewijzen niets. Zij geven per woord mogelijke constructieposities,
uitgedrukt in traditionele grammaticale categorieën, en stellen denotaties samen uit
114
Als niemand in beroep gaat, blijft de eerste rechterlijke interpretatie van kracht. Zo paalde
bijvoorbeeld Rb Groningen 12 december 1968, NJ 1969, 479 de betekenis af van ‘optocht’ en
‘demonstratie’ voor een toenmalige APV van Groningen, met blijvende betekenis voor het grondrecht tot
betoging.
115
Dworkin 1986, p. 225-228 en 263-267.
116
Christensen 2001.
117
Witteveen 1988.
118
Fish 1980, p. 333-334.
119
Zo ook Groenewegen 2007, in het kader van een betekenistheorie die lijkt te drijven op de
contrasterende paren semantiek - pragmatiek en schrijver - lezer zonder deze te noemen.
120
Posner 1988, p. 262-268.